Chirurgie bij prostaatkanker

Het verwijderen van de prostaat bij prostaatkanker in een vroege fase is een uitstekende behandeling met een zeer hoge kans op genezing.

Naarmate de prostaatkanker verder gevorderd is, wordt de kans op genezing minder groot, maar zelfs dan zijn de vooruitzichten vaak bijzonder goed door het toevoegen van andere behandelingen, zoals bestraling en medicijnen.

Voorafgaand aan uw operatie heeft u een afspraak met de anesthesioloog op de polikliniek voor een gesprek en kort onderzoek naar uw lichamelijk conditie en eventuele bijzonderheden. De spreekuurassistente meet bij u de hartslag en bloeddruk en vraagt naar uw lengte en gewicht; zo nodig worden deze gemeten.

Deze preoperatieve screening duurt ongeveer 20 minuten en vormt de basis voor het anesthesieplan. De anesthesioloog beluistert uw longen en uw hart. Daarnaast wordt uw mond en keel geïnspecteerd voor het beademingsbuisje dat bij de narcose in uw luchtpijp zal worden geplaatst. Ook vraagt de anesthesioloog u naar:

• Of u eerder onder verdoving bent geweest
• Welke aandoeningen u nog meer hebt
• Of u al eerder kankermedicijnen heeft gehad
• Of u al eerder bestraald bent
• Welke allergieën u heeft
• Of u rookt
• Of u alcohol gebruikt
• Welke medicijnen u gebruikt

Het is daarom van groot belang dat u precies kunt aangeven welke medicijnen u hoe vaak en in welke dosering gebruikt. Als er aanleiding voor is, krijgt u mogelijk nog meer onderzoeken. Dat kunnen zijn: een elektrocardiogram (ECG of hartfilmpje), een röntgenfoto van uw longen, een longfunctieonderzoek of bloedonderzoek.

Anesthesie bestaat uit narcose, een plaatselijke verdoving of een combinatie van beide. Bij een narcose bent u helemaal buiten bewustzijn. Bij een plaatselijke verdoving wordt een deel van uw lichaam gevoelloos en bewegingsloos gemaakt.

Narcose

Als u onder narcose gaat, is uw hele lichaam verdoofd. U bent tijdelijk buiten bewustzijn. De narcosemiddelen bestaan uit een slaapmiddel, een pijnstiller en soms een spierverslappend middel. U krijgt het toegediend via een infuus en dan valt u binnen een halve minuut in slaap. U wordt tijdens de hele narcose beademd.

Zodra u slaapt, brengen we daarom bij grote operaties via uw mond een beademingsbuis in uw luchtpijp; bij kleinere operaties wordt er doorgaans een kapje achter in uw keel op de ingang van de luchtpijp geplaatst. Bovendien houden we met bewakingsapparatuur uw hartslag, bloeddruk, ademhaling en temperatuur constant in de gaten.

Plaatselijke verdoving

Wordt u plaatselijk verdoofd, dan bent u bij bewustzijn. Meestal gaat dat via een ruggenprik: het gebied onder de plaats van de ruggenprik wordt tijdelijk uitgeschakeld. Soms wordt er een slangetje ingebracht om langere tijd – ook na de operatie – pijnstillers te kunnen toedienen.

Net als bij een narcose houdt de anesthesioloog uw bloeddruk, hartslag, ademhaling en temperatuur in de gaten om zo nodig de verdoving bij te kunnen sturen.

Bij grote, langdurige operaties worden plaatselijke en algehele verdoving vaak in combinatie toegepast.

Na het operatief verwijderen van de prostaat, kunt u last krijgen van urine-incontinentie. Meestal is dit van tijdelijke aard. Ook kan de wondgenezing verstoord raken. Wanneer uw lymfeklieren zijn verwijderd, kan lymfevocht zich ophopen in de buik.

Daarnaast kunt u, afhankelijk van de hoeveelheid zenuwweefsel dat verwijderd wordt, last krijgen van erectiestoornissen. In het gebied van de prostaat bevinden zich zenuwen die zorgen voor een erectie. Wanneer deze beschadigd raken, kunt u moeilijker erecties krijgen dan voor de behandeling.

Na het verwijderen van de prostaat is er geen zaadlozing meer. Dit kan moeilijk zijn voor u, maar ook voor uw eventuele partner. De afdeling Seksuologie is er speciaal voor vragen en problemen op het gebied van seksualiteit en intimiteit.

Urine incontinentie en veranderingen met betrekking tot de seksualiteit zijn de belangrijkste gevolgen van de operatie. Er zijn echter nog andere korte en/of lange termijn gevolgen. Deze kunt u terugvinden bij “veel gestelde vragen”.

Het herstel na het verwijderen van de prostaat verloopt doorgaans snel. U mag meestal na 1 à 2 dagen weer naar huis. Er wordt op vaste tijdstippen telefonisch contact met u opgenomen. Bovendien kunt u dagelijks contact met ons opnemen.

De eerste poliklinische controles vinden plaats in het Antoni van Leeuwenhoek. Bloedonderzoek met een PSA-meting neemt een belangrijke plaats in. Na enige tijd kan de controle worden overgeheveld naar de verwijzend uroloog of de huisarts.

Als gevolg van de operatie kunnen mannen niet op de normale manier kinderen krijgen. Het is mogelijk om voor de operatie zaadcellen in te vriezen als er een kinderwens bestaat.

Het gevoel te moeten plassen, wordt veelal veroorzaakt door de katheter die in de blaas is ingebracht na de operatie. Het zijn als het ware irritatieklachten en krampen.

Wanneer u hier heel veel last van heeft, verzoeken wij u om contact met ons op te nemen. Wij kunnen eventueel medicijnen voorschrijven. 

Wanneer er geen urine meer in de opvangzak loopt, kan de katheter of afvoerslang verstopt zijn. Dit kan te maken hebben met de houding die u op dat moment heeft. 

U kunt een aantal dingen doen:

1. Controleer of de katheter en/of afvoerslang niet in een knik of dubbel ziet;
2. Verander van houding, ga bijvoorbeeld even lopen;
3. Schuif de katheter een beetje rond;
4. Draai de katheter een beetje rond;
5. Knijp in de plastic afvoerslang.

Mocht er nog steeds geen urine aflopen uit de katheter, neem dan contact met ons op. 

Na een operatie kan er wat bloed in de urine zitten. Er is maar een heel klein beetje bloed nodig om de urine rood/roze te kleuren. Dit is op zich geen probleem. 

Mochten er bloedstolseltjes optreden, dan kunt u die ook terugvinden in de afvoerslang en urinezak. Het is van belang om minimaal 1,5 liter te drinken per dag, zodat de blaas wordt schoongespoeld en de eventuele stolseltjes kunnen aflopen in de opvangzak. 

Als er naast de prostaat ook lymfeklieren zijn verwijderd, kan lymfevocht zich tijdelijk ophopen in het lichaam. Dit lymfevocht zoekt vaak een laag gelegen gebied. Dat kan de penis en het scrotum zijn. Penis en scrotum kunnen opzwellen en groter worden. Dit kan een tot twee weken aanhouden. Dit is in het algemeen tijdelijk van aard.

Om het vocht wat te verminderen, adviseren wij een sluitende/strakke mannenslip te dragen en als u ligt of uitrust een handdoek in een rolletje onder het scrotum te leggen. Naarmate u meer actief bent en het wondgebied geneest, verdwijnt de zwelling. 

Als er naast de prostaat ook lymfeklieren zijn verwijderd, kan er ter hoogte van het schaambeen en/of de benen vochtophoping optreden in de onderbuik. 

Wij adviseren u de benen hoog te leggen op het moment dat u ligt of uitrust. Deze vochtophoping is over het algemeen van tijdelijke aard. 

Door de operatie in het bekken kunnen er tijdelijke kneuzingen van de zenuwbanen, die naar de benen lopen, optreden. Dit kan zich uiten in veranderingen in het gevoel van de huid (prikkeling of juist gevoelloosheid) van de benen of moeilijkheden met het optillen van het been. De zenuwbanen zullen zich langzaam herstellen. Dit kan enkele weken duren.

Na een operatie is er altijd wat verlies van wondvocht. Over het algemeen is dit van korte duur en ontstaat er snel een korstje op de wondjes.

Wanneer er naast de prostaat ook lymfeklieren zijn verwijderd, kan er lymfevocht ontstaan in de buik. Dit kan via wondjes naar buiten lekken. Bij een beperkte hoeveelheid vocht, kunt u het wondje afdekken met een gaasje.

Mocht er veel wondvochtlekkage zijn, adviseren wij u contact met ons op te nemen voor een andere oplossing. 

Als u uit het ziekenhuis wordt ontslagen, krijgt u een recept voor een laxerend middel. Wij adviseren u niet te persen. 

Ons advies aan u is:

1. Minimaal 1,5 liter te drinken;
2. Te wandelen;
3. Vezels te eten;
4. Fruit, zoals kiwi, pruimen of sinaasappel te eten.

Mocht de ontlasting na drie dagen nog niet op gang komen, verzoeken wij u om contact met ons op te nemen.

Na de operatie is het normaal dat u wat pijn heeft. U kunt hiervoor de pijnstillers gebruiken, die wij u hebben voorgeschreven. In de week na de operatie kunt u die langzaam afbouwen.

Na een operatie is de temperatuur van het lichaam vaak wat verhoogd. Dit is normaal. Als u koorts boven de 38,5 heeft of als u zich ziek voelt of rillerig voelt, verzoeken wij u om contact met het ziekenhuis op te nemen.

Als u wordt ontslagen uit het ziekenhuis, krijgt u een afspraak voor de verwijdering van de urinekatheter. Dit is meestal rond tien dagen na de operatie.

Als de arts, die u geopereerd heeft, het nodig vindt, maken we voor de verwijdering van de katheter een foto om te controleren of de aanhechting tussen de blaas en de plasbuis in orde is. Als de foto in orde is, wordt de katheter verwijderd. 

Als het niet nodig is om een foto te maken, dan wordt de katheter in ieder geval tijdens het bezoek aan het ziekenhuis verwijderd.

Op het moment dat u naar het ziekenhuis komt voor de verwijdering van de katheter, vertellen wij u ook de uitslag van het weefselonderzoek van uw prostaat en ook van de lymfeklieren, indien deze zijn verwijderd.

Wij adviseren u iemand mee te nemen voor dit gesprek.

Als u bent geopereerd krijgt u vanuit het ziekenhuis een pakket mee met urine opvangmateriaal en urine incontinentie luiers. Al deze materialen worden geleverd door het bedrijf Medireva. Mocht u meer materialen nodig hebben kunt contact met hen opnemen, wij zorgen er voor dat er een machtiging voor materialen in hun bezit is.

Voor de verwijdering van de prostaat kunt u op eigen verzoek al een afspraak maken bij de bekkenbodemfysiotherapie om instructie te krijgen hoe de bekkenbodem kan worden aangespannen om de urinecontinentie te bevorderen. Er is geen reden en geen bewijs dat intensief trainen zinvol is voor de operatie. Houd er rekening mee dat u een consult over het algemeen zelf moet betalen. Als u na de operatie een urine katheter heeft, mag u geen bekkenbodemspieroefeningen doen. Na de verwijdering kunt u starten met de oefeningen. U krijgt ook opnieuw uitleg tijdens het bezoek aan het ziekenhuis wanneer de urine katheter wordt verwijderd.

Op het moment dat u medicijnen (bijvoorbeeld pijnstillers) gebruikt is het verstandig geen alcohol te gebruiken. Na de verwijdering van de katheter en als specifieke medicijnen zijn gestopt, kunt u met mate weer alcohol gebruiken. Houd u echter wel aan de landelijke adviezen van het ministerie van volksgezondheid betreffende alcoholgebruik.

De penis kan inderdaad iets kleiner worden na de prostaatoperatie. Dit komt soms doordat de zwellichamen niet meer functioneren, als dit voor u een probleem is, kunt u dit bespreken met uw behandelaar.