Oratie Jan-Jakob Sonke

Wat betekent jouw benoeming?

"Mijn benoeming betekent een intensivering van onze huidige samenwerking met het AMC en de mogelijkheid voor nieuwe samenwerkingspartners binnen de Universiteit van Amsterdam. Ik vind het daarnaast erg leuk dat ik vanaf nu voor mijn promovendi de eindverantwoordelijkheid mag dragen als promotor."

Waar doe je onderzoek naar?

"Ik doe onderzoek naar vrijwel alle aspecten op het gebied van de adaptieve radiotherapie. Een mooi voorbeeld is de MR-linac, een apparaat met veel potentie. Het bestralingsapparaat integreert met een MRI-scanner. Tot nu toe hebben we veel gewerkt met een apparaat dat een CT-scanner combineert met een bestralingsapparaat. Met MRI kunnen we de tumor veel beter onderscheiden van het gezonde weefsel. De technische hypothese is dat we met die verbeterde beeldkwaliteit en goede algoritmes de behandelplannen op dagelijkse basis kunnen gaan aanpassen. Een aantal jaar geleden zijn we al begonnen met onderzoek daarnaar om te zorgen dat we beslagen ten ijs zouden komen als het apparaat eenmaal in gebruik genomen zou worden. In de loop van de zomer gaan we de eerste patiënten behandelen. Dit maakt het mogelijk om veel data te verzamelen om de algoritmes te verfijnen en geavanceerdere behandelingen mogelijk te maken. Het verkennen van de mogelijkheden die zo'n apparaat vind ik enorm motiverend. Je zou ook met functionele MRI kunnen gaan kijken naar de biologie van de tumor en hoe die verandert gedurende de behandeling. Verder hebben we software ontwikkeld die filmpjes kan maken in plaats van statische beelden. Die software zouden we graag willen toevoegen aan de MR-linac zodat we bewegingen kunnen visualiseren en daarop de behandeling kunnen aanpassen."

Je leidt sinds kort het onderzoeksthema beeldgestuurde interventies in het Antoni van Leeuwenhoek.Wat zijn beeldgestuurde interventies?

"Dat is het gebruik van medische beeldvorming om therapie naar de juiste plek te sturen. Chirurgie en radiotherapie zijn twee vormen van therapie die daar bij uitstek geschikt voor zijn. Met behulp van beelden gemaakt in de behandelruimte kun je ervoor zorgen dat je alleen de tumor bestraalt en het gezonde weefsel zo min mogelijk. Raak schieten dus. Ook chirurgen hebben scans nodig om goed naar de tumor toe te kunnen navigeren en daar voldoende, en tegelijkertijd niet teveel, weefsel weg te nemen.

Daarnaast kun je beeldvorming gebruiken om te meten of een bepaalde therapie aanslaat en of aanpassing nodig is. Bij radiotherapie kunnen we in de toekomst hopelijk ook de intensiteit van de straling lokaal verhogen of verlagen op basis van beelden die laten zien welk deel van de tumor goed of minder goed reageert."

Welke technologie gaat ons daarbij helpen?

Ik denk dat kunstmatige intelligentie een belangrijke driver zal zijn voor het succesvol verder brengen van beeldgestuurde therapieën, denk aan het herkennen van objecten, het automatisch analyseren en intekenen van scans, en het maken van beslissingen. Je zou een behandelplan uiteindelijk continu willen aanpassen aan veranderingen tijdens de behandeling. Dat kan nu nog niet snel genoeg. We hebben een systeem nodig dat continu heel nauwkeurig de anatomie van de patiënt kan monitoren en de behandeling zelf kan aanpassen. Een soort routeplanner die tijdens een behandeling opnieuw de route kan berekenen als de situatie verandert."

Apparaten die zelf de behandeling aanpassen…?

"In de auto-industrie geven ze machines al heel veel autonomie. Ik denk ons ambitieniveau zou moeten zijn dat apparaten zelf kunnen meten, berekenen en de behandeling bijstellen, maar dat we wel continu aanwezig moeten zijn ter controle. Ik denk dat kunstmatige intelligentie tot veel rumoer zal lijden in de geneeskunde. Voor veel artsen was het bijvoorbeeld een eyeopener dat er een algoritme ontwikkeld is dat op foto's van de huid melanomen net zo goed kon detecteren als de meest ervaren dermatologen."