Beurs voor boosten immuuntherapie

Sommige kankerpatiënten hebben enorm veel baat bij immuuntherapie, andere niet. Deze opkomende behandelvorm stimuleert de eigen immuuncellen van patiënten om kankercellen aan te vallen. Een van de mogelijke manieren om de behandeling effectiever te maken is om immuuncellen niet alleen van buitenaf te activeren - zoals de huidige immuuntherapieën doen - maar ook van binnenin hun celkern. Fred van Leeuwen en Heinz Jacobs en hun onderzoeksgroepen van het Antoni van Leeuwenhoek bundelen hun krachten om dit te onderzoeken. Ze ontvingen van ZonMw een TOP-subsidie van 675.000 euro voor 5 jaar.

Aanvallen

Je moet diep in de menselijke cel duiken om te begrijpen waarom Van Leeuwen en Jacobs dit onderwerp verkennen. Een reis naar het hart van de cel: de kern, die het DNA bevat. Cellen wikkelen hun DNA om eiwitten heen om zo een compact pakketje te maken dat in hun kern past. Een ander type eiwit kan kleine veranderingen maken aan de DNA-verpakking, zogenoemde epigenetische veranderingen. Die activeren of blokkeren stukken van de genetische code, en veranderen daarmee het gedrag van de cel.

Immuuncellen genaamd T-cellen veranderen hun gedrag meerdere keren tijdens hun leven. "Ze wachten tot ze iets lichaamsvreemds tegen komen zoals een bacterie of een tumor, waarna ze actief worden, vermenigvuldigen en aanvallen", legt Van Leeuwen uit. "We hebben ontdekt dat immuuncellen die het eiwit DOT1L missen eruit zien alsof ze al actief zijn, zonder dat ze iets lichaamsvreemds zijn tegengekomen. Blijkbaar zorgt deze epigenetische factor DOT1L ervoor dat T-cellen hun uiterlijk veranderen."

Remmer

Met de TOP-subsidie kunnen Van Leeuwen en Jacobs nu gaan uitzoeken of deze actief ogende immuuncellen daadwerkelijk kunnen helpen kanker te bestrijden. Ze willen ophelderen hoe de afwezigheid van DOT1L ervoor zorgt dat immuuncellen hun uiterlijk veranderen, en hoe deze cellen zich gedragen. Handelen ze in lijn met hun uiterlijk? Kunnen ze kankercellen bestrijden?

"Interessant is dat er bij patiënten met een vorm van leukemie al een klinisch fase-1-onderzoek loopt met een medicijn dat DOT1L remt", zegt Van Leeuwen. "Die patiënten hebben een genetisch defect waardoor DOT1L hyperactief is. Als we eenmaal begrijpen hoe het DOT1L-eiwit het gedrag van immuuncellen stuurt, kunnen we deze remmer mogelijk gebruiken om hen kankercellen te laten bestrijden."

Over TOP-subsidies

ZonMw TOP-subsidies bieden excellente onderzoeksgroepen de gelegenheid om zich bezig te houden met nieuwe, risicovolle onderzoekslijnen. De subsidies zijn bedoeld voor vernieuwing van hun onderzoekslijnen, zowel op het gebied van inhoud als van samenwerking. Meer informatie over TOP-subsidies.