'Dag van de immunologie': het afweersysteem als wapen tegen kanker

Waarom immuuntherapie tegen kanker?

Het immuunsysteem, beter bekend als het afweersysteem, is gespecialiseerd in het opruimen van afwijkende cellen. Een belangrijke immuun cel, de T-cel, kan tumorcellen specifiek herkennen en direct uitschakelen. Tumoren ontwikkelen echter eigenschappen waardoor ze onherkenbaar worden voor het immuunsysteem, of immuuncellen kunnen remmen. Immuuntherapie is erop gericht om het lichaamseigen immuunsysteem te versterken in de controle van kanker.

Wat waren de successen van immuuntherapie?

Een van de grootste doorbraken binnen de immuuntherapie kwam na introductie van de zogeheten 'checkpoint remmers' als anti-PD-1 en anti-CTLA-4 in 2010. Deze antilichamen kunnen T-cellen reactiveren en blijken vooral goed te werken in tumoren met veel DNA-schade zoals melanoom en longkanker. In 2013 riep het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift 'Science' de immuuntherapie dan ook uit tot 'doorbraak van het jaar'. Sindsdien worden er veel combinaties van middelen getest en is de reguliere behandeling van een aantal kankersoorten aangepast. Zo is niet chemotherapie, maar immuuntherapie met anti-PD-1 vandaag de dag de standaardbehandeling voor uitgezaaide melanoom.

Hoe ziet de toekomst van immuuntherapie eruit?

'Ondanks de grote successen zien we helaas ook dat immuuntherapie lang niet bij alle patiënten goed werkt', zegt internist-oncoloog en onderzoeker John Haanen. 'Daarnaast treedt bij sommige patiënten resistentie op tegen de behandeling'.

Het team van Haanen en vele andere onderzoekers binnen het Antoni van Leeuwenhoek proberen er daarom achter te komen welke eigenschappen van de tumor en het immuunsysteem belangrijk zijn voor een duurzame respons op immuuntherapie (lees onder dit artikel aan welke grote vragen we werken in het Antoni van Leeuwenhoek).

'Met deze kennis proberen we nieuwe aangrijpingspunten voor medicijnen te ontdekken en hopen we zogenoemde biomarkers te identificeren om te voorspellen welke patiënten baat kunnen hebben bij immuuntherapie en hoe dat komt', zegt John Haanen. 'Inmiddels weten we dat elke patiënt uniek is, daarom is het belangrijk om de behandeling op de patiënt af te stemmen.'

Daarnaast leren artsen hoe huidige immuuntherapieën verbeterd kunnen worden. 'We zien belang in onderzoek naar de optimale combinatie, dosering en timing van behandeling om de kwaliteit van leven van patiënten te verhogen en immuuntherapie bovendien betaalbaar te maken. De unieke wisselwerking tussen de laboratoria en de medisch specialisten in ons instituut, stelt ons in staat om samen toe te werken naar immunotherapie op maat.'