DNA-landkaart uitgezaaide kanker geeft aanknopingspunten voor behandelingen

Nederlandse onderzoekers, onder wie drie internist-oncologen van het Antoni van Leeuwenhoek, hebben als eersten het landschap in kaart gebracht van DNA-fouten in duizenden uitgezaaide tumoren. Het onderzoek werd 23 oktober gepubliceerd in het wetenschappelijke toptijdschrift Nature. Het vormde in 2016 ook de aanleiding voor de DRUP-studie en dit jaar voor de WIDE-studie.  

Oncologen Emile Voest, Neeltje Steeghs en Egbert Smit van het Antoni van Leeuwenhoek waren medeauteurs van de Nature-studie, die geleid werd door geneticus Edwin Cuppen van Hartwig Medical Foundation en UMC Utrecht.

Mogelijke behandelopties op basis van DNA-profiel tumor

Voor 62% van de bijna 2.500 patiënten die zijn getest, werden in hun tumor-DNA aanknopingspunten worden gevonden voor behandel- of onderzoeksmogelijkheden op maat. Daarvan kwam 31% van de patiënten mogelijk in aanmerking voor een geregistreerd geneesmiddel, waarvan 18% on-label (vergoede zorg) en 13% off-label (niet vergoede zorg). De overige 31% betreft patiënten die eventueel in aanmerking kunnen komen voor experimenteel onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen.

De studie

Het gaat om een studie van het Centre for Personal Cancer Treatment (CPCT), waarvan het Antoni van Leeuwenhoek medeoprichter was en waaraan nu 46 Nederlandse ziekenhuizen verbonden zijn, samen met Hartwig Medical Foundation. Deze privaat gefinancierde stichting is gespecialiseerd in het uitlezen van het hele tumor-DNA, en beheert de grootste databank ter wereld van uitgezaaide tumoren waarin biologische data gekoppeld worden aan klinische data zoals behandeluitkomsten.

Klinische studie: de DRUP

Uit het onderzoek kwam in 2016, met financiering van KWF en Barcode for Life, het Drug Rediscovery Protocol voort (de ‘DRUP-studie’). Daaraan doen patiënten mee met uitgezaaide kanker en zonder verdere behandelmogelijkheden, die op basis van afwijkingen in hun tumor-DNA mogelijk nog wel baat hebben bij medicijnen die al op de markt zijn voor andere kankersoorten. De vraag is dan: hebben deze patiënten inderdaad baat bij die zogenoemde off-label geneesmiddelen die bij hun tumor-DNA passen?

In Nature maakten de onderzoekers eind september de balans op van de eerste drie jaar van de DRUP. Van de eerste 215 patiënten die hebben meegedaan, verdeeld over 76 cohorten, bleek gemiddeld 34% baat te hebben bij hun studiemedicijn: de ziekte bleef vier maanden minimaal stabiel of de tumor werd kleiner.

Vergoedingsmodel op maat

In een DRUP-cohort van 30 patiënten met een specifieke DNA-afwijking die hun tumor extreem mutatiegevoelig maakt (MSI-h), had 67% baat bij de behandeling met het immuun-geneesmiddel nivolumab. Naar aanleiding van deze hoopgevende uitkomst hebben de DRUP-onderzoekers, het Zorginstituut Nederland, de zorgverzekeraars en de farmaceut samen een vergoedingsmodel-op-maat ontwikkeld, waardoor nieuwe patiënten bij wie dit medicijn in de DRUP-studie blijkt te helpen, er ook na de studiefase toegang toe kunnen krijgen.

Whole genome sequencing: toekomst van kankerdiagnostiek?

Het Antoni van Leeuwenhoek, UMC Utrecht en Hartwig Medical Foundation onderzoeken nu als volgende stap of het uitlezen van het hele tumor-DNA (whole genome sequencing) ook buiten studieverband inzetbaar is in de standaard ziekenhuisdiagnostiek voor patiënten met uitgezaaide tumoren. Het doel is een behandeling op maat voor zoveel mogelijk patiënten op basis van haar of zijn unieke tumorprofiel. De onderzoekers kregen hiervoor dit jaar 1,5 miljoen euro van ZonMW. 

Gerelateerde links: