Nieuwe combitherapie biedt darmkankerpatiënt extra behandelkeuze

Jaarlijks krijgen ongeveer 14.000 mensen in Nederland darmkanker. Grofweg 1 op de 10 van hen heeft een BRAF-mutatie en daardoor een relatief slecht vooruitzicht omdat hun tumoren nauwelijks reageren op bestaande therapieën als er uitzaaiingen zijn. In tegenstelling tot bij huidkankerpatiënten met diezelfde mutatie, werkt een medicijn dat BRAF remt niet goed bij darmkankerpatiënten.

Omweg blokkeren

In 2012 ontdekten onderzoeker René Bernards en collega's van het Nederlands Kanker Instituut waarom darmkankercellen ongevoelig zijn voor BRAF-remming. Wat blijkt: groeisignalen in cellen nemen een omweg, waardoor ze toch gewoon kunnen blijven functioneren. Die omweg gaat via de epidermale-groeifactorreceptor EGFR (zie illustratie). Geef darmkankerpatiënten zowel een BRAF-remmer als een EGFR-remmer, was hun aanbeveling daarom, zodat je ook de omweg blokkeert.

Na een eerste, succesvolle patiëntenonderzoek in het Antoni van Leeuwenhoek, werd er een groot internationaal onderzoek opgezet voor patiënten met uitgezaaide darmkanker en een BRAF-mutatie: de BEACON-studie. De standaardbehandeling voor die patiënten is chemotherapie in combinatie met een EGFR-remmer. Het BEACON-onderzoek vergelijkt die standaardbehandeling met twee experimentele behandelingen die BRAF- en EGFR-remming combineren – zonder chemotherapie. Een deel van de patiënten kreeg ook een MEK-remmer. Ook het Antoni van Leeuwenhoek deed mee aan deze studie, onder leiding van onder andere promovendus Sanne Huijberts.

Extra tijd

Uit de resultaten blijkt nu dat patiënten die een van de slimme behandelcombinaties krijgen langer overleven: 8 tot 9 maanden, vergeleken met 5 maanden bij standaardbehandeling. Het duurt bij hen bovendien langer totdat de ziekte verder groeit: 4 maanden versus 1,5 maand. Oncoloog Neeltje Steeghs van het Antoni van Leeuwenhoek: “Dit is een unieke combinatie van medicijnen voor patiënten met een tumor die tot op heden op geen enkel medicijn goed reageerde. Ook voor deze behandelcombinatie worden tumoren uiteindelijk weer ongevoelig, maar het geeft patiënten wel een aantal extra maanden de tijd.”

Eind vorig jaar gaf de Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit FDA op basis van hoopgevende tussentijdse resultaten een prioriteitsstempel aan de combinatietherapie. Dat wil zeggen dat ze belooft haast te maken met de registratie van de medicijncombi zodra de studie klaar is. In Europa gaat de EMA daarover. Totdat de behandeling is goedgekeurd is ze nog niet beschikbaar.

Intelligent gekozen

Deze nieuwe behandeling zal straks standaardzorg zijn. Het is daarbij vrij uniek dat deze behandeling zowel haar oorsprong heeft in het lab van het Nederlands Kanker Instituut, als ook getest is in klinische onderzoeken bij patiënten onder hetzelfde dak. Onderzoeker RenéBernards, die ontdekte waarom darmkankerpatiënten niet reageren op BRAF-remmers: “Het is mooi om te zien dat intelligent gekozen combinaties van geneesmiddelen, gebaseerd op solide wetenschappelijke kennis over hoe de cel werkt, niet alleen in cellen en muizen werken maar ook in patiënten." 

Het fundamentele onderzoek van Rene Bernards en collega’s uit 2012 werd mede mogelijk gemaakt door KWF Kankerbestrijding, NWO, de EU en de European Research Council. De BEACON-studie werd gefinancierd door Array BioPharma.