Quadrupel therapie verbetert immuunreactie

Immuuntherapie is een veelbelovende nieuwe behandeling tegen kanker. Het stimuleert de eigen immuuncellen van patiënten om kankercellen te bestrijden. Niet alle patiënten reageren echter op deze behandelvorm, en wetenschappers zoeken manieren om dat te veranderen. Onderzoeker Inge Verbrugge en haar collega's van het Antoni van Leeuwenhoek hebben  ontdekt dat een specifieke combinatie van immuuntherapie, bestraling (radiotherapie) en chemotherapie heel goed werkt tegen tumoren die niet goed reageren op immuuntherapie. Zij beschrijven hun onderzoek in wetenschappelijke tijdschrift Cancer Immunology Research.

Zet in de rug

De onderzoekers zochten een manier om de immuuncellen een flinke zet in de rug te geven. Als immuuncellen iets lichaamsvreemds tegen komen, zoals een bacterie of een tumor, gaan ze normaalgesproken vermenigvuldigen en vernietigen ze het. Immuuntherapie met checkpointremmers kan ze helpen met het doden van kankercellen (zie deze video over de werking van die medicijnen). Deze behandeling slaat alleen niet bij iedere kankerpatiënt aan, mede omdat niet elke tumor veel van dit soort immuuncellen, T-cellen,  opwekt en aantrekt.

Extra gevoelig

Onderzoekers Paula Kroon, Elselien Frijlink en collega's onderzochten onder begeleiding van Inge Verbrugge en Jannie Borst een manier om ook voor die tumoren een effectieve immuunreactie op te wekken. Bij muizen met kanker combineerden ze een checkpointremmer met een andere vorm van immuuntherapie (antilichaam tegen CD137) en voegden daar bestraling en chemotherapie aan toe (zie afbeelding). De tweede immuuntherapie bracht de immuunreactie goed op gang, maar niet goed genoeg om de tumoren helemaal op te ruimen. Het idee achter de bestraling is dat cellen die daardoor dood gaan een immuunreactie helpen opwekken, en dat cellen die niet dood gaan gevoeliger worden voor de aanval van de afweercellen. Een lage dosis chemotherapie kan de kankercellen ook extra gevoelig maken voor de aanval van afweercellen.

Bestraling en chemotherapie in combinatie met twee soorten immuuntherapie kan tumorcellen doden die resistent zijn tegen immuuntherapie met checkpointremmers. De checkpointremmer (rode Y) haalt als het ware de rem van de immuuncellen (T-cellen) af, de andere immuuntherapie (antilichaam tegen CD137, groene Y) drukt als het ware het gaspedaal in. Bestraling en chemotherapie zorgen ervoor dat de geactiveerde immuuncellen vervolgens de tumorcellen kunnen doden (verschrompelde paarse cellen). 

Chemo-radio-immunotherapie

En inderdaad, de combinatie van deze vier behandelingen was erg effectief in muizen. De nieuw-opgewekte immuuncellen konden beter hun werk doen en de muizen overleefden langer. Ze ruimden zelfs tumorcellen op die zich ver van het bestraalde weefsel af bevonden.

Mogelijk kan deze chemo-radio-immunotherapie in de toekomst bijdragen aan het verbeteren van de overleving van patiënten met tumoren die niet goed reageren op immuuntherapie met checkpointremmers.

Onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek bestuderen dit concept al op verschillende manieren in patiënten. Zo combineert de PEMBRO-RT-trial bestraling met een checkpointremmer bij longkankerpatiënten. De TONIC-trial onderzoekt in hoeverre bestraling en chemotherapie de effectiviteit van checkpointremming verbetert bij borstkankerpatiënten.

Hier is het wetenschappelijke artikel te vinden.

Dit onderzoek is gefinancierd door KWF Kankerbestrijding en Health Holland.