Beleidsvoorstellen om hoge geneesmiddelenprijzen te voorkomen missen onderbouwing

Voorgestelde oplossingen om de torenhoge prijzen van nieuwe medicijnen tegen kanker aan banden te leggen, en daarmee de toegang ertoe te waarborgen, zijn onvoldoende empirisch en kwantitatief onderbouwd, schrijven onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek in het wetenschappelijke tijdschrift JAMA Oncology van 26 maart 2020. Zelf onderzoeken ze nu veelbelovende beleidsvoorstellen met behulp van speltheorie en computersimulaties.

Zorgstelsel onder druk
Er komen steeds meer nieuwe geneesmiddelen tegen kanker op de markt, maar de prijzen van deze middelen, zoals immuuntherapieën of doelgerichte medicijnen, zijn al bij introductie op de markt vaak zeer tot extreem hoog. Mede hierdoor komt ons zorgstelsel ernstig onder druk te staan, en daarmee de toegang tot deze medicijnen voor mensen die ze nodig hebben. In de wetenschappelijke literatuur worden dan ook diverse oplossingen voorgesteld om de torenhoge geneesmiddelenprijzen aan banden te leggen.  Maar hoe onderbouwd zijn die oplossingen?

Wetenschappelijke literatuur doorgespit
Om dit in kaart te brengen hebben onderzoeksleider Health Technology Assessment Wim van Harten van het Antoni van Leeuwenhoek, ook hoogleraar aan de TU Twente, en collega’s bijna 5000 artikelen uit de wetenschappelijke literatuur doorgespit, op zoek naar empirische, kwantitatieve evidentie voor de voorgestelde  oplossingen voor het beleid.

Oplossingen onvoldoende onderbouwd
Hun conclusie: die onderbouwing is over de hele linie onvoldoende. Verreweg de meeste voorgestelde oplossingen zijn gebaseerd op kwalitatieve argumenten en nauwelijks op enig bewijs, en ontstijgen vaak niet het niveau van “educated guess” . Eigenlijk biedt deze literatuur dus niet voldoende munitie om overheden te adviseren over dit belangrijke probleem, concluderen de onderzoekers.

IP, R&D en prijsvorming
De onderzoekers onderscheiden drie overkoepelende domeinen waarbinnen aan de knoppen gedraaid kan worden om de prijzen aan banden te leggen: intellectueel eigendom (bijvoorbeeld: door meer competitie), de manier waarop de prijsstelling van geneesmiddelen tot stand komt (bijvoorbeeld: door winstregulering), en het domein van onderzoek & ontwikkeling (bijvoorbeeld: geneesmiddelenstudies onderbrengen in het publieke domein).

----------

Wim van Harten:
 ‘Pilots met alternatieve manieren van geneesmiddelenonderzoek zijn belangrijk om tot nieuwe modellen van prijsvorming te komen. Natuurlijk kun je pas in de praktijk zien hoe het echt uitpakt. Maar gezien het grote belang voor onze volksgezondheid en de grote hoeveelheden geld die ermee gemoeid zijn, moeten die initiatieven in de echte wereld zoveel mogelijk stoelen op wetenschappelijke experimenten en onderbouwing. ’
-----------

Speltheorie en computersimulaties
Van Harten en collega’s signaleren een aantal veelbelovende denkrichtingen die volgens hen grondiger en innovatiever onderzoek verdienen, bijvoorbeeld met behulp van speltheorie, computersimulaties en reallife pilotstudies.

Deze veelbelovende denkrichtingen zijn:

• Het loskoppelen van R&D en productie
• Overhevelen van geneesmiddelenonderzoek en klinische trials van de farmaceutische industrie naar de publieke sector
• Meer transparantie over de hele linie: R&D-kosten, resultaten van geneesmiddelenstudies en de manier waarop prijzen tot stand komen
• Hervorming van de wet weesgeneesmiddelen
• Een getrapt model van prijsstelling: een hoge instapprijs maar lage gebruikskosten (het ‘Netflix-model’)
• Internationaal c.q. grootschalig inkopen bij farmaceuten.

Simulaties met internationale teams
Zelf heeft de groep van Wim van Harten de handschoen inmiddels opgepakt, samen met de micro-economen van de Universiteit van Amsterdam onder leiding van Theo Offerman, en met Rom Langerak van de Faculteit Electrical engineering, mathematics and computer science van de TU Twente. Ze gaan aan de slag met speltheorie en computersimulaties en richten zich op de oplossingen ‘meer transparantie’ en ‘loskoppelen van R&D en productie’. In een aantal landen gaan ze teams opzetten om de simulaties zo getrouw mogelijk internationaal vorm te geven. Het onderzoek moet uitmonden in een aantal pilotstudies in de echte wereld.