Geen verhoogd lange termijn risico op eierstokkanker na IVF behandeling

Vrouwen die in het verleden een vruchtbaarheidsbehandeling, zoals in-vitrofertilisatie (IVF), hebben ondergaan, lopen niet meer risico op het ontwikkelen van eierstokkanker dan andere vrouwen. Ook niet op de lange termijn, na meer dan 20 jaar. Wel blijkt dat het risico op zogenaamde borderline tumoren van de eierstok, tumoren die qua gedrag tussen goedaardige en kwaadaardige tumoren in liggen, licht verhoogd is bij vrouwen die een IVF-behandeling ondergingen. Dit blijkt uit onderzoek van epidemioloog Mandy Spaan van het Antoni van Leeuwenhoek onder meer dan 40.000 vrouwen. De resultaten van het onderzoek zijn op 18 november gepubliceerd in het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift Journal of the National Cancer Institute (JNCI).

Idee achter het onderzoek
Het onderzoek naar het risico op eierstokkanker werd uitgevoerd vanuit het idee dat de blootstelling aan grote hoeveelheden hormonen bij IVF-behandelingen mogelijk een hogere kans op eierstokkanker geeft. Ook zou het aanprikken van de eierstokken om eicellen tijdens een IVF-behandeling te verkrijgen een hoger risico met zich mee kunnen brengen. In het onderzoek is, naast eierstokkanker, ook gekeken naar het risico op borderline tumoren van de eierstok. Borderline tumoren zijn tumoren die qua gedrag tussen goedaardige en kwaadaardige tumoren in liggen. Een borderline eierstoktumor is geen voorstadium van kwaadaardige kanker en daarom is de prognose goed, maar ze vereisen een uitgebreide operatie en kunnen aanzienlijke klachten veroorzaken.

Resultaat
In dit onderzoek werd geen verhoogd risico gevonden op eierstokkanker bij vrouwen die in het verleden een IVF-behandeling ondergingen in vergelijking met vrouwen die andere vruchtbaarheidsbehandelingen dan IVF ondergingen. Mandy Spaan: “Ook na drie of meer IVF-behandelingen en op de lange termijn (20 jaar) was het risico op eierstokkanker niet verhoogd. Vergeleken met vrouwen uit de algemene Nederlandse bevolking hadden vrouwen die een IVF-behandeling ondergingen een twee keer zo hoog risico op eierstokkanker maar dit bleek voornamelijk veroorzaakt te worden doordat vrouwen die IVF ondergingen vaker kinderloos bleven. Kinderloosheid is een bekende risicofactor voor eierstokkanker.”

Verhoogd risico op borderline tumoren
Vrouwen die een IVF-behandeling hadden gekregen, hadden een bijna twee keer zo hoog risico op een zogenaamde borderline tumor van de eierstokken. Dit verhoogde risico was zowel zichtbaar ten opzichte van vrouwen die andere vruchtbaarheidsbehandelingen dan IVF ondergingen als ten opzichte van vrouwen uit de algemene Nederlandse bevolking. Echter, het risico op borderline eierstoktumoren nam niet toe met een groter aantal IVF-behandelingen. Borderline eierstoktumoren komen in de algemene Nederlandse bevolking weinig voor en hebben over het algemeen een goede prognose. In Nederland is het risico voor vrouwen om voor het 55e jaar een borderline tumor van de eierstokken te krijgen slechts ongeveer 0,2%; na IVF-behandeling werd in het onderzoek een risico van circa 0,3% gevonden.

Onderzoek onder 40.000 vrouwen
Het onderzoek van Mandy Spaan maakt deel uit van een grotere landelijke studie, het OMEGA onderzoek. Dit project richt zich op de mogelijke lange termijn gezondheidsproblemen na IVF-behandelingen. Aan het project namen meer dan 40.000 vrouwen deel die in de periode 1980-2000 een eerste vruchtbaarheidsbehandeling ondergingen. Informatie over (eventuele) zwangerschappen en risicofactoren voor kanker werd verzameld door middel van een vragenlijst. Gegevens over vruchtbaarheidsbehandelingen werden verkregen uit medische dossiers. Gegevens over eierstokkanker en borderline tumoren bij OMEGA-vrouwen werden verkregen door koppeling met twee ziekteregistraties; de Nederlandse Kankerregistratie en het Pathologisch-Anatomisch Landelijk Geautomatiseerd Archief (PALGA). Het onderzoek stond onder leiding van epidemiologen prof. dr. Floor van Leeuwen en dr. Sandra van den Belt - Dusebout (beiden Antoni van Leeuwenhoek) en gynaecologen prof. dr. Curt Burger (Erasmus MC) en prof. dr. Nils Lambalk (Amsterdam UMC) en is uitgevoerd in samenwerking met 12 IVF-klinieken en twee regionale fertiliteitsklinieken in Nederland.

Vervolgonderzoek
Het is mogelijk dat het verhoogde risico op borderline tumoren van de eierstok veroorzaakt wordt door IVF maar de onderzoekers hadden dan wel een toename van het risico bij een groter aantal IVF-behandelingen verwacht (meer hormonen en vaker aanprikken eierstokken). Daarom is het onzeker of het verhoogde risico daadwerkelijk door de IVF-behandeling komt of door andere factoren, zoals bijvoorbeeld de ernst van de onvruchtbaarheid. Ook was de gemiddelde leeftijd van de vrouwen aan het einde van de studie relatief jong, gemiddeld 56 jaar. Omdat eierstoktumoren vaker voorkomen na het 60ste levensjaar is het belangrijk om de vrouwen langer te volgen. Pas dan kan met meer zekerheid worden gezegd of IVF daadwerkelijk het risico op borderline tumoren van de eierstok verhoogt en kunnen uitspraken worden gedaan over het risico op eierstoktumoren bij vrouwen boven de 60 jaar.

Dit onderzoek is uitgevoerd met financiële steun van KWF Kankerbestrijding.