Minder bestraling nodig, daardoor minder complicaties bij uiterst zeldzaam sarcoom

Myxoid Liposarcoom (MLS) is een zeer zeldzame kankersoort die jaarlijks slechts bij twee op de miljoen mensen wordt gediagnosticeerd. Dit maakt het enorm lastig om genoeg patiënten en financiering bij elkaar te krijgen om een klinische studie te doen met het doel de behandelmethoden voor deze ziekte te verbeteren.

Toch is het radiotherapeut Rick Haas van het Antoni van Leeuwenhoek gelukt om met een tien jaar durende internationale studie aan te tonen dat het mogelijk is deze patiënten minder radiotherapie te geven. Hun onderzoek liet zien dat het aantal bestralingen veilig kon worden teruggebracht van 25 naar 18.

Hierdoor is het risico op wondcomplicatie gehalveerd, hoeven patiënten minder vaak opnieuw geopereerd te worden, en zijn er zeven ziekenhuisbezoeken minder nodig voor bestraling. Naast de voordelen van de verminderde belasting voor de patiënt levert dit resultaat van ‘minder waar het kan’ ook een bijdrage aan het betaalbaar houden van de oncologische zorg.

De onderzoekers, met als eerste auteur arts-onderzoeker Jules Lansu, publiceren deze resultaten 12 november in het gerenommeerde blad JAMA Oncology.

2020. Lansu et al., Dose Reduction of Preoperative Radiotherapy in Myxoid Liposarcoma. JAMA Oncology 12 november 2020.

Myxoid Liposarcoom
Sarcomen of wekedelen-tumoren vormen een groep zeldzame tumoren met meer dan 50 verschillende subtypes die grote verschillen vertonen in hun gedrag en in hun gevoeligheid voor behandelingen. Eén van deze subtypen is het Myxoid Liposarcoom, dat, meestal in het bovenbeen, ontstaat uit de vetcellen. Tussen de grote spieren en onder het onderhuids vet, leidt zo’n zwelling daar niet direct tot klachten. De gemiddelde diameter van de tumor ten tijde van diagnose ligt dan ook rond de 10 centimeter. MLS komt vooral voor bij jonge mensen. De meeste patiënten zijn rond de 40 jaar.

Het bijzondere van MLS is dat deze tumoren zeer gevoelig zijn voor bestraling, in tegenstelling tot vrijwel alle andere sarcomen. De bestraling wordt gegeven om de kans op lokale terugkeer van de tumor te verkleinen en vindt meestal plaats in de periode voorafgaand aan de operatie.

Kunnen we de bestralingsdosis verlagen?
Helaas leidt bestraling bij meer dan een derde van de patiënten ook tot vervelende bijeffecten die het herstel kunnen belemmeren, zoals een verhoogde kans op wondcomplicaties na de operatie. Voorbeelden van een wondcomplicatie zijn een ontsteking of een nabloeding in het geopereerde deel van het been.

Radiotherapeut Rick Haas uit het Antoni van Leeuwenhoek, sinds dit jaar ook hoogleraar in het LUMC, startte daarom in 2010 een internationale studie met negen centra om te onderzoeken of het veilig is om de bestralingsdosis voor dit stralengevoelige subtype te verlagen.

De resultaten zijn nu bekend, en worden 12 november gepubliceerd in het tijdschrift JAMA Oncology. ‘De studie heeft precies opgeleverd waar we op hoopten’, zegt arts-onderzoeker en eerste auteur Jules Lansu, die zijn promotieonderzoek wijdt aan deze studie.  ‘We zagen dat de kans op een lokaal recidief niet hoger is dan dat we gewend waren van de oude behandeling met een hogere dosis, maar dat het risico op een wondcomplicatie wél gehalveerd is.’

‘You’ll get sued’
Voor Haas was het 10 jaar geleden allerminst vanzelfsprekend om te gaan onderzoeken of deze groep patiënten met minder bestralingen toe kon: ‘Hoe ik het lef had om patiënten aan een mogelijk vergrote kans op recidief bloot te stellen! “You’ll get sued, zeiden Amerikaanse collega’s.’ Inmiddels is ook een van de beroemdste Amerikaanse kankercentra aangehaakt. Maar ook de eigen Medisch Ethische Toetsingscommissie verlangde een extra paragraaf in het patiënten-informatieformulier.

Wat hem het vertrouwen gaf om toch een studieopzet te schrijven en internationale sarcoomcentra uit te nodigen mee te doen, waren zowel wetenschappelijke observaties als observaties van patiënten. De laatsten merkten het zelf na de derde week bestralen: hun tumor werd kleiner. Haas: ‘En wij zagen het met scans. En onder de microscoop zagen we na zes tot acht weken dat in het tumorrestant al bijna geen vitale tumorcellen meer over waren.’

En nu verder leren in de praktijk
Er zijn nu twee vervolgstappen, aldus Haas. Allereerst is het gebruikelijk dat de internationale richtlijnen na een dergelijke studie worden aangepast. De European Society for Medical Oncology doet dat elke twee jaar.

Ten tweede zou bij meer voorkomende kankersoorten nu een vervolgstudie worden gestart. Maar de DOREMY heeft er al bijna tien jaar over gedaan om 79 patiënten te vinden. Rick Haas: ‘Met zo’n zeldzame ziekte gaat het nooit lukken om een gerandomiseerde fase III studie op te zetten. Maar we willen natuurlijk wel blijven leren. Dus nu gaan we leren van de praktijk.’ Alle collega-sarcoomcentra in de wereld vraagt hij daarom hun data te registreren in een centraal registratiesysteem.

Gelukkig werken deze centra al nauw samen. Jules Lansu: ‘Deze studie was nooit mogelijk geweest zonder de intensieve wereldwijde samenwerkingsverbanden tussen de belangrijkste sarcoomcentra, waartoe het Antoni van Leeuwenhoek ook behoort.’

Lees meer:

• Sarcomen
• De DOREMY-studie (Dose Reduction of Preoperative Radiotherapy in Myxoid Liposarcoma)
• Radiotherapeut Rick Haas hoogleraar in Leiden
• Rick Haas
• Jules Lansu
• Patientenplatform Sarcomen

Connective Tissue Oncology Society