Acht onderzoeksgroepen Antoni van Leeuwenhoek aan de slag met KWF-subsidies

KWF Kankerbestrijding heeft vandaag subsidies toegekend aan acht teams van het Nederlands Kanker Instituut, het onderzoeksinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek. Met in totaal 5 miljoen euro kunnen zij nu onderzoek gaan doen naar onder meer de behandeling van borstkanker en lever-uitzaaiingen. We lichten er drie uit (volledig overzicht staat onderaan).

Borstkanker opsporen met MRI
Radioloog Ritse Mann ontwikkelt ‘slimme MRI’ voor snellere diagnostiek van borstkanker. In zijn onderzoek ontwikkelt hij een algoritme dat al snel tijdens de MRI-scan ‘ziet’ of er sprake is van een borstafwijking. Is die er niét, dan kan de MRI-scan vroegtijdig worden gestaakt. Voor de meeste vrouwen duurt het onderzoek dan maximaal 3 minuten; voor een kleine groep duurt de scan net zo lang als nu, zo’n 20 minuten. Deze tijdsbesparing maakt het mogelijk om grotere groepen patiënten te onderzoeken. Dit zou MRI een haalbare methode maken voor borstkankerscreening, het vroegtijdig opsporen van de ziekte.

Waarom produceren kankercellen soms van die misbaksels van eiwitten?
Fundamenteel onderzoeker Reuven Agami wil met zijn onderzoek kwetsbaarheden van kankercellen blootleggen, die hem misschien op het spoor zetten van nieuwe therapieën. Vorig jaar liet hij zien dat melanoomcellen, in hun gevecht met het immuunsysteem, een tekort krijgen aan de belangrijke voedingsstof tryptofaan. Een gezonde cel zou dan onmiddellijk stoppen met het produceren van eiwitten, maar in melanoom draaien de fabriekjes gewoon door. Het proces verloopt echter heel slordig, met als gevolg: misbaksels van eiwitten. Gelukkig worden die opgemerkt door het immuunsysteem, en dit zou dus misschien de weg kunnen openen naar een nieuwe vorm van immuuntherapie.  Agami: ‘Deze slordige eiwitproductie zien we in naar schatting 60% van de tumoren, niet alleen bij melanoom maar ook in alle andere kankersoorten. In 40% van de tumoren gebeurt het dus niet. En al helemaal niet in gezonde cellen. Hoe komt dat?’ Dit gaat hij nu uitzoeken met zijn KWF-subsidie. ‘Als we weten hoe het werkt, dan kunnen we zelf aan de knoppen gaan draaien en misschien een nieuw soort immuuntherapie ontwikkelen die gebruik maakt van deze slordigheid van kankercellen.’

Uitzaaiingen beter behandelen
Uitzaaiingen vormen een groot probleem bij onder andere darmkanker. Ongeveer de helft van deze patiënten ontwikkelt uitzaaiingen naar de lever. Wanneer de leveruitzaaiingen beperkt zijn, is vaak nog een genezende behandeling mogelijk. Een operatie geldt daarbij als standaardbehandeling, maar er zijn alternatieven in opkomst. Zoals precisiebestraling met stereotactische radiotherapie (SBRT). Hoewel SBRT minder bijwerkingen geeft dan chirurgie, zijn de resultaten momenteel nog wisselend.
Radiotherapeut Marlies Nowee start in het Antoni van Leeuwenhoek met een onderzoek naar MRI-gestuurde SBRT voor lever-uitzaaiingen. Nowee: “Deze MRI-gestuurde behandeling doen we maar op een paar plekken in Nederland. Door veel uitkomsten te verzamelen en deze techniek binnen ons project flink verder te ontwikkelen, hopen we de uitkomsten voor patiënten te verbeteren.”  

Overzicht subsidieaanvragen Antoni van Leeuwenhoek die zijn gehonoreerd door KWF

Onderzoeksprojecten	Projectleider	Bedrag
Naar een minimaal invasieve behandeling bij borstkanker	Theo Ruers	703.272
Naar een MRI-geleide bestralingsbehandeling op maat bij oligometastasen in de lever	Marlies Nowee	612.455
Ontleden hoe eosinofielen de immuuntherapie respons in uitgezaaide borstkanker versterken	Karin De Visser	619.190
Kankerbehandeling tijdens de zwangerschap: gericht op de laatste zorgen om de gezondheid van het ongeboren kind (CRADLE-II)	Frederic Amant	474.971
Slordigheid in eiwitsynthese als gevolg van kanker	Reuven Agami	818.456
Adaptieve borst-MRI gebaseerd op AI voor optimalisatie van doorvoer en precisie	Ritse Mann	674.104
De immuun micro-omgeving van de tumor benutten in de context van pro-senescerende therapie: een nieuwe therapeutische benadering bij leverkanker	Serena Vegna	639.649
Fase 2 klinische studie naar de effectiviteit van inductiebehandeling met ipilimumab/nivolumab voor blaasbesparing bij urotheelcarcinoom (IndiBlade)	Michiel Van der Heijden	510.828
Onderzoeksprojecten geleid door andere instituten	In projectteam	Bedrag
Een nieuw tijdperk in de behandeling van patiënten met familiaire adenomateuze polyposis: op weg naar gepersonaliseerde zorg	Monique van Leerdam	820.705
Invloed van het perioperatief testosteronniveau op functionele en oncologische uitkomsten na radicale prostatectomie (ENFORCE)	Pim van Leeuwen	818.183
Uitschakeling van twee nieuwe eiwitten als nieuwe therapie om BRCAmutant tumorcellen te doden	Jos Jonkers	756.971