Interview Gabe Sonke: “Wij kunnen meer bereiken met minder”

Een kwaaie pier met slechte vooruitzichten. Zo stond HER2-positieve borstkanker ruim twintig jaar geleden nog bekend. Tegenwoordig is het volgens internist-oncoloog Gabe Sonke juist een van de vormen van borstkanker met de grootste kans op genezing. Maar, zo is zijn overtuiging, dat kan nog altijd beter. En vooral met minder chemo en minder van de daarmee gepaard gaande bijwerkingen.

Antenne
Jaarlijks worden zo’n zeventienhonderd vrouwen per jaar gediagnosticeerd met HER2-positieve borstkanker. Deze soort kenmerkt zich door een receptor op de tumorcel. “Deze receptor,” legt Gabe uit, “is een soort antenne, die allerlei signalen doorgeeft aan de cel. Door die signalen raakt de cel ontregeld en kan hij ongecontroleerd gaan delen. Zonder behandeling zijn de vooruitzichten doorgaans zeer slecht.”
Sinds twintig jaar zijn er goede behandelmogelijkheden. “Het belangrijkste middel is een antilichaam, trastuzumab, ook bekend onder de merknaam Herceptin, dat aan die antenne bindt en zo de signalen en de celdeling remt. De ontdekking daarvan was destijds groot nieuws. Artsen en onderzoekers waren direct overtuigd. Nog nooit kwam het voor dat een nieuw middel vrijwel direct na de studie al in de praktijk toegepast kon worden. Normaal gesproken gaan daar maanden, soms jaren overheen.”

Op zoek naar de balans
Ook Gabe was onder de indruk. “We zagen de genezingskans van 40 procent in het verleden stijgen naar 90 procent nu. Dat is natuurlijk goed nieuws. Toch vinden wij die overige 10 procent nog te hoog. Bovendien is de behandeling niet mis: een intensieve chemokuur in combinatie met trastuzumab, en dat minstens een jaar lang!”
En daar komen de bijwerkingen dan nog bij… “Denk aan misselijkheid, overgeven, haaruitval, maar soms ook problemen met de zenuwen, de hartspier of zelfs het ontwikkelen van een nieuwe kanker. In het Antoni van Leeuwenhoek zijn we al jaren op zoek naar de balans: meer behandeling waar nodig, maar minder als het kan. In verschillende studies onderzoeken we nu of we hetzelfde resultaat kunnen bereiken met minder medicijnen en dan bedoel ik vooral minder intense chemotherapie.”

Minder chemo
Uit de eerste van inmiddels al vier TRAIN-studies kwamen goede resultaten. “Wij vergeleken verschillende behandelschema’s met elkaar. Wat bleek? Het schema met minder intensieve chemotherapie bleek even goed te werken. Het grote voordeel was dat er minder bijwerkingen waren, waaronder minder hartklachten en een kleinere kans op tweede tumoren, elders in het lichaam. Dat was precies waar we op hoopten!”
Inmiddels is deze praktijk de nieuwe standaardbehandeling. Maar Gabe wil graag verder. “Over ongeveer een jaar verwachten we de eerste resultaten van de TRAIN3-studie, die dit jaar is afgerond. Hierbij schroeven we het aantal chemokuren terug. Dit doen we uiteraard alleen als we denken dat het kan, omdat we de tumor nauwlettend in de gaten houden, met een MRI-scan. Daarvoor werken we in het ziekenhuis heel goed samen met de afdeling Radiologie.”

Slagkracht
Wat dat betreft noemt Gabe de situatie in het Antoni van Leeuwenhoek ideaal. “We zijn hier met veel oncologen samen. Een grote kritische massa dus, met veel slagkracht  en innovatie. Ieder heeft een eigen specialisme en onderling geven we aan elkaar door wat werkt en wat niet. We werken veel samen met collega’s in binnen- en buitenland en hebben goed contact met de patiëntenverenigingen. Zo leren we hoe patiënten erover denken en hoe we hen kunnen overtuigen dat méér behandelen niet altijd het beste voor hen is.”
Inmiddels zijn de voorbereidingen gestart voor de TRAIN4-studie. “Daarin willen we kijken of we dezelfde resultaten ook kunnen bereiken zonder chemotherapie. Daarvoor in de plaats komen nieuwe medicijnen, zoals pertuzumab en tucatinib. Op die manier werken we aan ons toekomstdoel: a cure for every cancer and excellent patient care.”