Ontdekking kankeronderzoekers werpt licht op corona-immuniteit

Wereldwijd proberen vaccinatiecampagnes de coronapandemie te beëindigen. In het ideale geval zullen de huidige vaccins SARS-CoV-2 volledig uitbannen. Maar wat als we na verloop van tijd nieuwe vaccins nodig hebben, omdat het virus muteert? Onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut hebben nieuwe virale doelwitten gevonden die mogelijk kunnen helpen bij de ontwikkeling van nieuwe vaccins. Hun onderzoek draagt bij aan een beter begrip van de afweerreactie tegen het virus.

Microscopische foto van SARS-CoV-2, het coronavirus dat de ziekte COVID-19 veroorzaakt. Foto: NIAID-RML

“Vorig jaar hebben we ons kankeronderzoek tijdelijk stopgezet om te onderzoeken hoe ons immuunsysteem SARS-CoV-2 herkent”, zegt Anastasia Gangaev. “Omdat we normaal gesproken onderzoek doen naar het immuunsysteem in relatie tot kanker, beschikten we al over de benodigde kennis en technieken. En nu publiceren we onze bevindingen over bepaalde menselijke immuuncellen - de zogenaamde CD8 T-cellen - die het virus kunnen herkennen en doden.” De studie verschijnt in Nature Communications.

Volgende generatie vaccins
Terwijl veel andere onderzoekers zich concentreerden op het zogenaamde spike-eiwit van SARS-CoV-2, onderzochten Gangaev en haar collega's een brede verzameling van virale eiwitdelen die menselijke immuuncellen kunnen herkennen. “Verrassend genoeg zit het belangrijkste eiwitdeel dat we vonden niet op de spike: het maakt deel uit van het zogenaamde open-reading frame 1ab”, zegt Gangaev. “Momenteel zijn alle vaccins gericht op het spike-eiwit. Maar voor de volgende generatie COVID-vaccins kan het belangrijk zijn om ook andere delen van het virus te overwegen die een sterke immuunreactie kunnen opwekken, zo suggereren onze data en die van anderen.”

Geheugen afweersysteem
De kleine stukjes virus-eiwit die door immuuncellen worden herkend, staan ​​bekend onder de naam epitopen. “Een van de epitopen die we vonden is extra van belang omdat die een zeer sterke immuunreactie oproept. Dat is het soort reactie dat je zou willen opwekken met een vaccin.” Interessant was dat de immuuncellen die deze speciale epitoop herkenden niet functioneel bleken tijdens de acute fase van de ziekte. “Dat kan erop wijzen dat deze specifieke immuuncellen minder bijdragen aan de schadelijke immuunrespons die we kennen van patiënten met ernstige of kritieke COVID-19”, legt Gangaev uit. “Verder zagen we dat de immuuncellen hun functionaliteit terugkregen na de infectie. Ze veranderden in een ander type T-cellen - de zogenaamde geheugen-T-cellen - die waarschijnlijk op zijn minst enige bescherming bieden tegen her-infectie met het virus. We hebben tests gedaan tot vijf maanden na infectie. De geheugen-T-cellen waren er toen nog steeds, wat betekent dat er op dat moment nog steeds actieve bescherming tegen het virus is.”

Wachtende wetenschappers
Hoewel de meeste medische tijdschriften hun publicatieproces voor COVID-19-onderzoek hebben versneld, kostte het behoorlijk wat tijd om de onderzoeksresultaten te publiceren. “Het was inderdaad een heel lang verhaal”, beaamt Gangaev. “Maar het is voor wetenschappers niet ongebruikelijk om lang te moeten wachten. Vorig jaar juni dienden we ons paper voor het eerst in bij Nature. Na een eerste herziening werd onze publicatie helaas afgewezen. Intussen gingen we door met ons onderzoek, we voegden nieuwe data en analyses toe. Uiteindelijk besloten we onze bevindingen voor te leggen aan Nature Communications. Tegen de tijd dat de redactie reageerde, konden we al hun vragen gemakkelijk beantwoorden. Uiteindelijk is het denk ik een goede zaak geweest dat ons manuscript in juni werd afgewezen, al waren we op dat moment natuurlijk heel teleurgesteld. Maar achteraf denk ik dat onze publicatie nu veel krachtiger is geworden.”
Gangaev is heel trots op de grootse inspanning van het team, benadrukt ze. “Zonder dat en de samenwerking met de groep van wijlen Huib Ovaa van het LUMC en met Andrea Cossarizza van de Universiteit van Modena, hadden we dit onderzoek nooit in zo’n korte tijd kunnen uitvoeren.”

Kanker en corona
En nu, weer terug naar kankeronderzoek? “Eigenlijk wil ik beide nu combineren”, antwoordt Gangaev. “Het COVID-19-onderzoek heeft vorig jaar veel tijd gekost en het was geweldig om in dit onderwerp te duiken, maar ik wil zeker ook mijn andere onderzoeksprojecten afmaken. Daarnaast ga ik meedoen aan de VOICE-studie, waarin we de immuunrespons van kankerpatiënten en gezonde personen na vaccinatie tegen SARS-CoV-2 vergelijken. Dit is een geweldige samenwerking van veel verschillende onderzoeksgroepen en ik ben blij dat ik eraan kan deelnemen.”

Lees deze serie van vorig jaar over dit project en hoe het van start ging