Oratie: van de gebaande paden afwijken voor betere individuele radiotherapie

Er zijn ongeveer vijftig verschillende soorten sarcomen bekend, en die worden allemaal behandeld met dezelfde dosis bestraling. Dat kan beter, dacht Rick Haas. Hij is radiotherapeut in het Antoni van Leeuwenhoek en het LUMC. In zijn oratie ‘Gedoseerd afwijken en afwijkende doseringen’ op 3 september wil de bijzonder hoogleraar het belang van onderzoek naar aanpassingen van de standaard stralingsdosis voor sarcoompatiënten benadrukken.

Radiotherapeut Rick Haas is al zijn hele wetenschappelijke carrière op zoek naar manieren om de bestraling van tumoren zo optimaal mogelijk te maken. Dit houdt in dat de straling de tumorcellen opruimt, en tegelijkertijd zo min mogelijk bijwerkingen geeft. “Tijdens mijn opleiding verwonderde ik me al over het feit dat een patiënt met een tumor in de weke delen van het lichaam, ofwel sarcoom, ongeacht de kenmerken van de patiënt en tumor, wordt behandeld met 25 bestralingen. Ik kon mij niet voorstellen dat dat juist was.”

Minder straling, meer effect
Deze verwondering was de basis voor een onderzoek naar een lagere bestralingsdosis voor patiënten met een bepaald subtype sarcoom, zogenoemde myxoid liposarcoom. In deze studie kregen patiënten niet 25 bestralingen, maar 18. “Dit was een laaiend succes”, zegt Haas. “We kregen de sarcoom hiermee definitief onder controle en de bijwerkingen op de korte en lange termijn waren gehalveerd.” Dit gaf Haas nog meer redenen om ook voor andere sarcoomtypes afwijkende doseringen te onderzoeken.

Impact kwaliteit van leven
Bijwerkingen verminderen of voorkomen is een belangrijke uitkomstmaat van Haas’ onderzoek. Deze kunnen volgens hem namelijk erg belastend zijn. “Op de lange termijn kan bestraling leiden tot verlittekening en verstijving van gewrichten. Omdat de tumoren veel in de armen en benen voorkomen, kan dit een enorme impact hebben op de kwaliteit van leven van patiënten. Ook zien we dat de operatiewond na verwijdering van de tumor langzamer geneest als er 25 bestralingen zijn gegeven. Maar het goede nieuws is dat als we het aantal bestralingen van 25 terugbrengen naar 18, deze impact al wordt opgeheven.”

Veelbelovende resultaten
Naast het effect van lagere doseringen, wil Haas ook de combinatie van bestraling en chemotherapie de komende jaren onder de loep nemen. “Dit vereist een multidisciplinaire aanpak”, zegt Haas, die als radiotherapeut zowel in het Antoni van Leeuwenhoek als het LUMC werkt. “Ik vervul eigenlijk een brugfunctie tussen de twee ziekenhuizen zodat we gezamenlijk dit soort studies kunnen opzetten.” De zeldzame aard van sarcomen onderstreept het belang van dit soort samenwerkingen. “Sarcomen komen ongeveer 800 keer per jaar voor”, zegt Haas. “Om voldoende patiënten te werven voor onderzoek, moeten we wel samenwerken.”

Durven afwijken
Bij de behandeling van sarcomen zijn veel specialisten betrokken. “Rond een sarcoompatiënt wordt samengewerkt tussen chirurgen, radiotherapeuten, internisten, pathologen en radiologen. Vooral de expertise van de laatste twee is onmisbaar in het doen van ons onderzoek. Ik waardeer deze samenwerking en hun input enorm, en heb deze ook nodig.”
Ondanks dat de resultaten van Haas’ onderzoek veelbelovend zijn, zijn de 25 bestralingen voorlopig nog voor alle sarcoomsoorten de standaard. “Ik heb er alle vertrouwen in dat we genoeg wetenschappelijk bewijs zullen verzamelen om met elkaar te sleutelen aan de totaaldosis, maar ook aan de dosis per dag. Hiermee hopen we de volgende richtlijnen, en daarmee de sarcoomzorg, voorgoed te veranderen.”

Meer lezen over:

• Zijn benoeming
• Haas’ recente onderzoeksresultaten over het veilig verminderen van het aantal bestralingen voor mixoid liposarcoom
• Sarcomen