Peperdure kankermedicijnen voortaan veel sneller beschikbaar

Het nieuwe Drug Access Protocol versnelt deze evaluatie met een half jaar tot soms jaren, vertelt internist-oncoloog Emile Voest  van het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam. Een flink aantal nieuwe veelbelovende middelen komen straks vrijwel direct beschikbaar, terwijl ondertussen prijsafspraken worden gemaakt met de fabrikant.

Het nieuwe initiatief is hard nodig, lichten Voest en collega oncoloog Haiko Bloemendal (Radboudumc) toe.  Enthousiast vertellen ze over de grote wetenschappelijke vorderingen die momenteel worden geboekt in de strijd tegen kanker. ,,Er zitten ontzettend veel nieuwe kankermedicijnen in de pijplijn. Tientallen. Dat is fantastisch, maar ze kosten alleen minstens 100.000 euro per patiënt per jaar. Soms zelfs 150.000 euro of meer.”

Soupeerden dure geneesmiddelen in 2012 nog 1,4 miljard euro van de zorgbegroting op, in 2018 was dat al bijna 2,3 miljard euro, blijkt uit de vorig jaar verschenen Monitor Geneesmiddelen. ,,Alles in het basispakket vergoeden is geen optie”, zegt Sahar Barjesteh van Waalwijk van Doorn - Khosrovani, medisch adviseur bij CZ. ,,Als een medicijn aantoonbaar effectiever werkt, was het simpel: dan vergoeden we dat. Maar dat is het vaak niet.”

Tegelijk is er de druk van specialisten én patiënten. ,,We ontvangen jaarlijks talloze verzoeken van ziekenhuizen”, stelt Van Waalwijk. ,,Een specialist verneemt op een medisch congres over een medicijn en wil dat voor zijn patiënten. En patiënten speuren zelf ook het internet af naar dat ene middel voor hun ziekte.”

Hoe de balans te vinden? De huidige toelatingsprocedure is onvoldoende toegesneden op revolutionaire precisie-medicatie voor kleine groepen patiënten, stelt Haiko Bloemendal, oncoloog en afgelopen jaren voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie (NVMO). Allereerst toetst het Europees Medicijn Agentschap (EMA) slechts of nieuwe medicatie werkzaam en veilig is. ,,Er wordt niet gekeken of het effectiever is dan goedkopere medicijnen die er al liggen”, zegt hij.

Nieuwe kankermedicijnen krijgen bovendien steeds vaker fiat zonder grootschalig derde-fase-onderzoek. ,,De farmaceut zegt dan: de ziekte waartegen dit middel werkt, is zo zeldzaam, we komen later met data”, legt Van Waalwijk uit. ,,Het EMA denkt: we hebben deze groep kankerpatiënten momenteel heel weinig te bieden en dit middel lijkt veilig: we geven groen licht.”

Het is de reden dat overheid en zorgverzekeraars dure medicijnen niet direct in het basispakket wil vergoeden. ,,Het Zorginstituut Nederland wil eerst overtuigend bewijs verzamelen”, stelt CZ-specialist Van Waalwijk. ,,De nieuwe medicijnen zijn enkel op heel kleine groepen getest. Farmaceuten hebben er bovendien baat bij om zo gezond mogelijke patiënten te selecteren. Die rapporteren minder bijwerkingen. Zulke patiënten zien oncologen echter niet vaak in hun behandelkamer.”

Dat bewijs vinden is tijdrovend. Hetzelfde geldt voor de onderhandelingen tussen zorgverzekeraars en de fabrikant. ,,Zulke trajecten vergen al snel twee jaar”, stelt oncoloog Voest. ,,Ondertussen ligt er een medicijn waar tientallen kankerpatiënten mogelijk baat bij hebben, maar niet vergoed wordt. Dat is onwenselijk.” De meeste farmaceuten stellen nieuwe medicatie weliswaar enige tijd ‘om niet’ beschikbaar, maar die periode is kort en de groep patiënten beperkt.

Om dure medicijnen sneller beschikbaar te maken ontwikkelden Voest, Bloemendal en Van Waalwijk afgelopen twee jaar het Drug Access Protocol (DAP), samen met Zorginstituut Nederland. Onder de nieuwe afspraken komt een nieuw geneesmiddel snel beschikbaar, terwijl nadere prijsafspraken worden gemaakt, legt Voest uit.

Cemiplimab van farmaceut Sanofi is het eerste voorbeeld. ,,Het middel kreeg in 2019 fiat van het EMA en werkt tegen plaveiselcarcinoom van de huid”, vertelt Voest. ,,Dat is een vorm van huidkanker die hele nare, niet te opereren tumoren op onder meer het hoofd kan opleveren.” Zo’n zestig tot zeventig patiënten in Nederland hebben er jaarlijks baat bij.

Afgesproken is dat Cemiplimab vier maanden lang kosteloos wordt verstrekt. ,,Als de tumor na die tijd is gekrompen of gelijk gebleven dan worden alle kosten in de basisverzekering vergoed”, zegt Van Waalwijk van CZ. ,,Zowel door ons als de andere zorgverzekeraars.”

Het mooie is dat het risico bij farmaceuten wordt gelegd, vult oncoloog Bloemendal aan. Die krijgen echter veel terug: alle patiënten worden tijdens de vier maanden minutieus gemonitord en krijgen tweemaandelijks een radiologisch onderzoek. ,,Zij ontvangen waardevolle data over de werking van hun medicijn. Al met al is het voor hen ook een grote kans, de belangstelling is groot om mee te doen.”

Voest, Bloemendal en Van Waalwijk schatten dat nieuwe middelen dankzij het DAP minstens een half jaar tot een jaar eerder beschikbaar komen. ,,Zo versnellen we de procedure enorm.” Vijf ziekenhuizen doen in eerste instantie mee aan het Drug Access Protocol: het Antoni van Leeuwenhoek (Amsterdam), het Erasmus MC te Rotterdam, het Maastricht UMC+, het Nijmeegse Radboudumc en UMC Groningen. Bloemendal: ,,Deze centra bezitten de meeste expertise bij dit type kanker en krijgen voldoende patiënten over de vloer. We hebben verder naar landelijke spreiding gekeken.”

Bedoeling is dat na Cemiplimab snel andere medicijnen volgen, zegt Voest. ,,We zijn nu bezig met middelen van andere fabrikanten. Dat per geneesmiddel slechts enkele ziekenhuizen meedoen, betekent niet dat kankerpatiënten uit andere ziekenhuizen achter het net vissen. ,,Als zij baat hebben bij het nieuwe middel, zal hun specialist hen doorverwijzen naar de deelnemende centra.”

Als dure medicijnen sneller beschikbaar komen, zal dat de diagnostiek van kanker ook een nieuwe impuls geven, besluit Voest. ,,Voor een zo optimale behandeling wil je als arts eigenlijk bij iedere kankerpatiënt het gehele dna doorlezen. Nu zou een oncoloog kunnen zeggen: ik kan wel tot in detail iemands genetisch profiel in kaart brengen, maar het medicijn is er voorlopig toch nog niet. Waarom zou ik daar zoveel tijd in steken? Die logica snap ik en is een duivels dilemma.”

KWF Kankerbestrijding is zeer content met de nieuwe afspraken. ,,Wij ondersteunen initiatieven die nieuwe medicijnen veilig bij de patiënt brengen van harte,” stelt woordvoerder Mischa Stubenitsky. ,,Helaas is dat ook bittere noodzaak als het gaat om de vele excessen van hoge prijzen van geneesmiddelen. Het mag nooit zo zijn dat een patiënt een effectief medicijn niet kan krijgen, omdat de prijs te hoog is.”

Terugkijken: kankermedicijnen eerder beschikbaar | Emile Voest in RTL Nieuws

Op 19 januari was internist-oncoloog Emile Voest te zien in het RTL Nieuws. Hij vertelde hier over kankermedicijnen die sneller beschikbaar zullen zijn voor patiënten. Wil je de uitzending terugkijken? Dat kan! Klik dan op onderstaande afbeelding. Het fragment is te zien vanaf 16:16 minuut.