Pijn te lijf met VR | De ingenieur

Dit artikel werd geschreven door De Ingenieur.

Pijnstillers helpen om pijn te onderdrukken, maar afleiding helpt ook. Pijnartsen van het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam zijn een pilot gestart naar het gebruik van virtual reality voor pijnbestrijding.

Krijgt iemand veel audiovisuele prikkels binnen, dan is het voor de hersenen moeilijker om pijnprikkels te verwerken. Een gevolg daarvan is dat iemand minder pijn ervaart. Daarom wordt in ziekenhuizen gekeken of het ontsnappen aan de werkelijkheid door middel van virtual reality (VR) helpt bij pijnvermindering. VR is immers een manier om iemand onder te dompelen in een andere wereld middels beeld en geluid.

‘VR werd al gebruikt in de gezondheidszorg in de vorm van drie schermen om de patiënt heen met geluidsboxen of de oudere typen VR-brillen’, zegt Liang Tjoa, anesthesioloog-pijnarts bij het Antoni van Leeuwenhoek. ‘De ontwikkeling van de VR-bril is echter zo snel gegaan dat patiënten nu echt compleet worden opgenomen door beelden en geluid.’

Het Antoni van Leeuwenhoek probeert E-health ontwikkelingen toe te passen waar het kan bijdragen aan het welzijn van de patiënt. ‘We zijn gestart aan de pilot om ervaring op te doen met VR-brillen en erachter te komen hoe deze precies kan worden ingezet bij patiënten met pijn’, zegt Tjoa.

Spelletjes en video’s

De software op de VR-bril die de pijnartsen gebruiken is gemaakt door het Nederlandse bedrijf SyncVR Medical, dat een platform van VR toepassingen voor onder andere de medische zorg, GGZ, revalidatie biedt. Met de bril kunnen patiënten onder andere spelletjes spelen, meditatie volgen of video’s kijken. ‘Een deel van de programma’s ontwikkelen we zelf en een deel maken we geschikt voor de bril ’, zegt Floris van der Breggen, oprichter van SyncVR Medical. Alle programma’s biedt het bedrijf online aan.

Een voorbeeld van een spel is Reducept, waarbij de patiënt de pijn van de zenuwbanen schiet. ‘Meditatie en video’s zijn meer gericht op afleiding’, zegt Van der Breggen. ‘Het spel Reducept visualiseert de pijn en leert de patiënt daarmee beter om te gaan met de pijn.’

Kankerpatiënten

De pilot in het Antoni van Leeuwenhoek is voor pijnpatiënten, patiënten die specifiek vanwege pijnklachten worden opgenomen in het ziekenhuis. Dat zijn bijvoorbeeld kankerpatiënten die veel pijn ervaren na een behandeling of door de kanker zelf. De patiënten mogen zelf kiezen hoe vaak ze de bril gebruiken en met welk programma. Als er over een aantal maanden meer ervaring is opgedaan hoopt Tjoa een onderzoek op te kunnen starten naar de effectiviteit.

Het onderzoek zal zich voornamelijk erop richten of het gebruik van de bril bijdraagt aan een verminderde pijnbeleving. Volgens Tjoa is het daadwerkelijke effect van de bril moeilijk aan te tonen. ‘Patiënten in ons ziekenhuis krijgen vaak nog diverse behandelingen zoals bestraling of chemotherapie. Daarnaast wordt de VR-bril ingezet naast reguliere pijnbehandeling. Dus is het moeilijk om te bepalen wat de precieze korte en lange termijn effecten zijn van het gebruik van VR. Maar als patiënten aangeven dat ze er baat bij hebben, is dat voor mij het belangrijkste.’

Appels plukken

Tjoa en Van der Breggen verwachten beiden dat het gebruik van VR-technieken in het ziekenhuis zal toenemen bij pijnbestrijding, maar ook tijdens andere behandelingen. ‘Wondverzorging is bijvoorbeeld een vervelende ervaring voor patiënten, waarbij afleiding zeker welkom is’, zegt Tjoa. En bij patiënten die revalideren kunnen games bepaalde bewegingen stimuleren. ‘Er zijn al spellen waarbij de patiënt appels moet plukken. Hierdoor maken revaliderende patiënten bewegingen die ze tijdens fysiotherapie soms niet durven te maken.’

Voor frequente behandelingen, zoals chemotherapie en nierdialyse, kan de VR-bril afleiden van de ziekenhuisomgeving, waardoor patiënten zich minder patiënt voelen. ‘Het is een prachtig gezicht om te zien hoeveel de afleiding van de bril de behandeling kan verlichten’, zegt Van der Breggen.