Unieke positie
John weet nog precies hoe het begon. “Ik werkte als internist in het Leidse LUMC, toen ik gebeld werd door Hergen Spits. Hergen was mijn copromotor geweest. Hij vertelde mij dat er in het Antoni van Leeuwenhoek een unieke positie werd gecreëerd. Ze waren op zoek naar artsen die een brug konden slaan tussen het lab en de kliniek. Echt iets voor mij, zei hij. En hij had gelijk. Ik heb meteen gesolliciteerd.”
Die unieke positie hield in dat hij eerst twee jaar als postdoc zou werken en daarna twee jaar de opleiding zou doen tot oncoloog, waarna hij in vaste dienst zou komen. “Deze combinatie van onderzoek en opleiding sprak mij direct aan. Bovendien zou ik in eerste instantie vrij worden gesteld van klinische verplichtingen, zodat ik mij volledig hierop kon concentreren.”
Samenwerking
Zo kwam John in 1997 in het Antoni van Leeuwenhoek terecht op de afdeling Immunologie. “Ik weet nog dat iemand me adviseerde om op de kamer van ene Ton Schumacher te gaan zitten, een jonge onderzoeker die net daarvoor was aangenomen en die muizen probeerde te genezen met behulp van immuuntherapie. Een aparte, wat stille man, die weinig zei. Maar als hij iets zei, dan betekende dat iets.”
Waarschijnlijk had niemand op dat moment kunnen bedenken dat dit het begin zou worden van een samenwerking die tot vele grote doorbraken zou leiden. “Die samenwerking duurt inmiddels dus al vijfentwintig jaar. Nog altijd heb ik twee kamers. Dankzij Sjoerd Rodenhuis kreeg ik een vaste tijd waarin ik me volledig op het onderzoek kon richten. Andere dokters namen dan mijn patiënten over.”
Bethesda
Geleidelijk begon de afdeling Immunologie te groeien. John: “Die afdeling bestond al sinds de jaren ’80, maar de afdeling werd vooral gedoogd. Echt veel werd er niet van verwacht. Dat veranderde rond 2006. In dat jaar presenteerde de Amerikaanse onderzoeker Steven Rosenberg de resultaten van een behandeling met TIL, tumor-infiltrerende lymfocyten. Van alle kanten werd die man gewantrouwd. Veel collega’s dachten dat hij de negatieve resultaten had weggelaten.”
John was minder wantrouwend. “Ik ben meteen in 2008 naar Rosenbergs lab in Bethesda, Maryland gegaan. Ik wilde het met eigen ogen zien. Nog datzelfde jaar zei ik tegen de toenmalige directeur Ton Berns dat deze nieuwe therapie zo indrukwekkend was dat wij dit ook zelf moesten opzetten. Een van Rosenbergs postdocs, een Nederlandse, kwam over om ons hierbij te helpen.”
Er kwamen speciale ruimtes in de apotheek van het Slotervaart, waar lichaamseigen T-cellen werden opgekweekt om later, terug in het lichaam van de patiënt, de tumorcellen aan te vallen. “In 2010 of 2011 behandelden we de eerste patiënten met deze TIL-therapie. Ongeveer de helft van hen reageerde. Twee patiënten hadden zelfs een complete remissie. Dat was natuurlijk fantastisch nieuws.”
Zichtbaar
Een van die twee uit de eerste studie was een uitbehandelde man met een jong dochtertje. “Alle tot dan toe bestaande behandelmogelijkheden hadden we al uitgeprobeerd. Niets werkte. Hij had enorme tumoren op zijn benen. Na de behandeling was hij total loss. Maar nog geen drie weken na de behandeling belde hij me. Hij zei: er gebeurt iets op mijn been. En inderdaad, het was aan de buitenkant zichtbaar dat de uitzaaiingen kleiner werden. Na zo’n twaalf weken was alles weg.”
Afgelopen zomer nam John afscheid van deze bijzondere man als patiënt. “We zijn nu meer dan tien jaar verder en hij is nog volledig schoon. Het is niet langer nodig om hem als patiënt te zien. Hij was me enorm dankbaar, vooral ook omdat hij de kans had gekregen om zijn dochter te zien opgroeien. Zij zit inmiddels in de puberteit. Best pittig, vond hij. Hij had nooit verwacht dat hij dat zou meemaken.”
Contact
In 2008 werd John benoemd tot hoogleraar Immuuntherapie bij kanker, in het LUMC. En in 2009 werd hij medisch clusterhoofd. “Dat ben ik tot juli 2018 geweest. Hierna werd ik themaleider Immunologie. In deze functie probeer ik kliniek en research met elkaar in contact te brengen. Mijn eigen werk laat zien waar zulke contacten toe kunnen leiden.”
Zonder visie en samenwerking had het niet gekund. “Het was een voorrecht om met zulke fijne collega’s continu op de voorste lijn mee te doen in de nieuwste ontwikkelingen. En dan heb ik het nog niet eens gehad over andere ontwikkelingen waar ik aan bijdroeg. Zoals DNA-vaccins via tatoeages, celtherapie of checkpointremmers bij melanoom en andere vormen van kanker.”
Terugkijkend vindt hij het geweldig om te zien hoe zijn vakgebied in de afgelopen vijfentwintig jaar gegroeid is. “Van een afdeling die gedoogd werd of hooguit veelbelovend was, zijn we uitgegroeid tot een van de meest toonaangevende en succesvolle behandelmogelijkheden. Onlangs hebben we nog twee nieuwe patiëntenkamers geopend. Niemand kan meer om de immuuntherapie heen.”
en
English
