De ontwikkeling van een geneesmiddel duurt gemiddeld 10 tot 15 jaar, gerekend vanaf de eerste wetenschappelijke inzichten tot het moment dat patiënten er toegang toe hebben. Het komt te vaak voor dat aan het einde van dit langdurige ontwikkelproces het kandidaat-geneesmiddel niet effectief genoeg blijkt, of om andere redenen niet bij de juiste patiënt terecht komt. Veel en laat falen bij het ontwikkelen van geneesmiddelen gaat gepaard met langdurige en hoge investeringen die uiteindelijk niet leiden tot nieuwe geneesmiddelen. Het huidige ontwikkelproces van kankermedicijnen is dus kostbaar, duurt te lang, werkt doorgaans maar bij een deel van de patiënten en de patiënt die nú ziek is schiet er niets mee op. Oncode-PACT wil oplossingen bieden voor deze problemen.
Patiënten in het lab
Oncode-PACT heeft de ambitie om nieuwe en aantoonbaar effectieve kankermedicijnen sneller en goedkoper te ontwikkelen. De medische noodzaak is groot, want kanker is nog steeds doodsoorzaak nummer 1 in ons land. Alain Kummer, Managing Director Oncode Institute en voorzitter Oncode-PACT, legt uit: “Oncode-PACT plaatst de patiënt centraal in de hele keten van geneesmiddelontwikkeling. In de huidige situatie staat het preklinische ontwikkelproces nog onvoldoende in verbinding met de klinische praktijk en komt de patiënt pas veel te laat in beeld. Door patiëntgegevens en weefsels van patiënten al vroeg in het ontwikkelproces in te zetten - met behulp van organoïd-technologie en kunstmatige intelligentie - kan veel eerder in het proces en met meer zekerheid worden beoordeeld of een mogelijk geneesmiddel al dan niet effectief en veilig is. Bovendien zal hiermee de inzet van dieproeven verkleind kunnen worden.”
Oncode-PACT brengt de patiënt op deze manier het lab in. Hiermee wordt de kans dat kandidaat-geneesmiddelen in grootschalige klinische studies alsnog afvallen kleiner. Met de aanpak die Oncode-PACT voor ogen heeft, is al vóórdat het klinisch onderzoek start duidelijk in welke groep patiënten de grootste effectiviteit te verwachten is en onder welke omstandigheden. Hierdoor is het mogelijk om de belangrijke fase van klinisch onderzoek gerichter, kleinschaliger en sneller aan te pakken.
Groot marktpotentieel voor kankergeneesmiddelen
Kummer vervolgt: “De wereldwijde verkoop van innovatieve kankergeneesmiddelen en contractonderzoek voor medicijnontwikkeling zijn enorme economische kansen voor Nederland. Nederlandse kennisinstellingen en (MKB)bedrijven zullen toegang krijgen tot de expertise en faciliteiten om sneller en effectiever het preklinische ontwikkelproces te doorlopen. Hiermee creëert
Oncode-PACT nieuwe bedrijvigheid, kennis en technologie in medicijnontwikkeling en contractonderzoek, versterkt het vestigingsklimaat voor buitenlandse bedrijven en ontwikkelt effectieve en betaalbare behandelingen van kanker.”
Impact op patiënten
De manier van werken binnen Oncode-PACT zorgt ervoor dat patiënten zo vroeg mogelijk en beter geholpen kunnen worden. Dankzij deze nieuwe manier van geneesmiddelenontwikkeling, is het in de toekomst in een veel eerder stadium van iemands ziekteproces mogelijk om een behandeling op maat te bieden en daarmee het verschil te maken.
Diverse onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek zijn betrokken. John Haanen is medetrekker van het onderdeel ‘cel- en gentherapie’ en Lodewyk Wessels leidt het onderdeel kunstmatige intelligentie. Ook Inge Jedema, Bastiaan Nuijen, Anastassis Perrakis en Roderick Beijersbergen maken deel uit van Oncode-PACT.
Celtherapie
Een van de veelbelovende types geavanceerde therapieën die via Oncode-PACT verder en sneller ontwikkeld gaan worden, is cel- en gentherapie. Daarbij worden je eigen afweercellen ingezet als ‘levend geneesmiddel’. John Haanen is een van de twee leiders van dit onderdeel van Oncode-PACT. In het Antoni van Leeuwenhoek werkt hij bijvoorbeeld aan immuuntherapieën waarbij levende T-cellen, soms via genetische modificatie uitgerust met een nieuwe herkenningsstructuur, worden ingezet tegen vaste tumoren.
Haanen: ‘Dit zijn ingenieuze en zeer veelbelovende therapieën. Een van de grote uitdagingen waar we nu voor staan om celtherapie effectiever te maken voor de behandeling van vaste tumoren, is ervoor te zorgen dat de T-cellen die als “levend geneesmiddel” aan de patiënt geven, effectiever zijn en langer gaan overleven in het vijandige micromilieu van een tumor. Dat betekent bijvoorbeeld dat we T-cellen moeten gaan leren om zelf beschermende stofjes aan te maken om zich te wapenen tegen alle ontwijk- en aanvalsmechanismen van de tumorcellen.’
Binnen Oncode-PACT gaat het Antoni van Leeuwenhoek vooral de eigen capaciteit uitbreiden en de krachten bundelen met de andere partners op het gebied van innovatie en doorontwikkeling van cel- en gentherapiestrategieën: meer cleanrooms voor het genereren van celtherapieproducten en meer capaciteit om therapeutische vaccins te maken. Inge Jedema, hoofd Translationele Celtherapie: ‘Wij en het Utrechtse centrum gaan dan als expertisecentra fungeren, en mensen van andere centra of kleine bedrijven verder helpen die met een goed idee komen, maar zelf niet deze zeer specialistische know-how hebben. Als we in Nederland op die manier de krachten bundelen, heeft de patiënt er sneller iets aan.’
en
English
