‘Minder waar het kan’
Maar chemotherapie heeft veel bijwerkingen en kan bijvoorbeeld de vruchtbaarheid en soms ook de latere gezondheid negatief beïnvloeden. Behandeling met chemotherapie geeft zelfs een kans van één procent op overlijden. Niet voor niets is het devies tegenwoordig: ‘minder waar het kan, meer waar het moet’.
Arts-onderzoeker Vincent de Jong: ‘Juist voor jonge patiënten, die een groot deel van hun leven nog voor zich hebben, vormen de nadelen van chemotherapie een probleem. Chemotherapie willen we dus alleen geven als het echt nodig is. Maar hoe weet je dat van tevoren, bij een individuele patiënt?’
Risico op uitzaaiingen zonder chemotherapie
Om te voorspellen of chemotherapie bij een patiënt veilig achterwege gelaten kan worden, omdat de kans op uitzaaiingen heel klein is, zijn voor andere vormen van borstkanker zogeheten genexpressietests ontwikkeld, zoals de MammaPrint of Oncotype DX. Bij triple-negatieve borstkanker werken die echter niet.
Gelukkig blijkt bij triple-negatieve borstkanker het immuunsysteem een handje mee te helpen. De Jong: ‘We hadden al aanwijzingen dat het een gunstig voorteken is wanneer zich rond de tumor veel tumor-infiltrerende lymfocyten (TIL) hebben verzameld. Dat zijn afweercellen die indringers bestrijden. Onze vraag was dus: kun je de hoeveelheid van die afweercellen rond de tumor als een betrouwbare test gebruiken om te voorspellen of een jonge vrouw met triple-negatieve borstkanker een erg goede prognose heeft, zodat je chemotherapie veilig achterwege kunt laten?’
Om die vraag te beantwoorden zijn de onderzoekers het archief ingedoken. Van alle patiënten onder de veertig met triple-negatieve borstkanker en schone lymfeklieren die tussen 1989 en 2000 in Nederland gediagnosticeerd zijn, hebben ze zowel de biologische eigenschappen van het weefsel bekeken als het ziekteverloop van de patiënt. In de jaren negentig kregen vrouwen met borstkanker, in tegenstelling tot tegenwoordig, geen chemotherapie wanneer hun lymfeklieren schoon waren, dus de wetenschappers konden goed achterhalen wat het risico op uitzaaiingen was zonder behandeling met chemotherapie.
Hoog percentage afweercellen: chemo geen toegevoegde waarde
De uitkomst: vrouwen met een hoog TIL-percentage (75% en hoger) rond de tumor, hadden een zeer gunstige prognose: hun kans op uitzaaiingen op afstand na vijftien jaar was zonder chemotherapie ongeveer twee procent. Dit was het geval bij één op de vijf vrouwen in de studie.
‘Chemotherapie heeft in zo’n situatie geen toegevoegde waarde’, zegt onderzoeksleider Sabine Linn. ‘Omdat chemotherapie het risico op uitzaaiingen op afstand kan halveren, zou deze behandeling in deze gunstige prognosegroep het risico terugbrengen naar één procent. Maar chemotherapie zelf heeft, als risico’s op fatale vroege en late bijwerkingen worden opgeteld, ook ongeveer één procent risico op overlijden.’
Klinische studie moet resultaten bevestigen
De richtlijn zal hiermee niet onmiddellijk aangepast worden, weet Vincent de Jong. ‘Maar we pleiten er wel voor om nu voor deze categorie vrouwen een klinische studie te doen om te bevestigen dat bij hen chemotherapie inderdaad veilig achterwege gelaten kan worden.’
‘We zagen helaas ook een groep die het niet goed doet zonder chemotherapie,’ nuanceert hij meteen. ‘Namelijk de vrouwen met een TIL-percentage rond de tumor van minder dan dertig procent. Maar daarbij moet je wel bedenken dat deze vrouwen in de jaren negentig géén chemotherapie kregen, omdat hun lymfeklieren schoon waren. Dat krijgen ze nu wel, dus hun kans is niet goed te vergelijken met die van de patiënten die nu worden gediagnosticeerd.’
------------------------------------
Over dit onderzoek
De patiënten
- 441 vrouwen
- gediagnosticeerd met triple-negatieve borstkanker tussen 1989 en 2000
- Jonger dan 40 jaar
- Geen uitzaaiingen in de lymfeklieren
- Niet behandeld met chemotherapie
PARADIGM-studie
Het onderzoek maakt deel uit van de PARADIGM-studie: een studie onder alle vrouwen die tussen 1989 en 2000 voor hun veertigste de diagnose borstkanker kregen. De studie is opgezet door Gwen Dackus en is gebaseerd op de gegevens van de Nederlandse Kankerregistratie, in combinatie met de tumor samples van PALGA, het pathologie-archief van Nederland.
Financiers
Het onderzoek is onder meer gefinancierd door ZonMw, KWF Kankerbestrijding en A Sister’s Hope.
Publicatie
Journal of Clinical Oncology, woensdag 30 maart 2022.
en
English
