Immuuntherapie als nieuwe behandeloptie voor slokdarm- en maagkankerpatiënten

Onderzoek naar immuuntherapie is de laatste jaren in een stroomversnelling geraakt. Ook voor bepaalde groepen patiënten met slokdarm- en maagkanker lijkt deze nieuwe behandelmogelijkheid een goede optie. Internist-oncoloog Myriam Chalabi legt uit hoe immuuntherapie werkt en welke groepen hier mogelijk baat bij zouden hebben.

Slinkse wijze
Bij immuuntherapie wordt het afweersysteem ingezet om kankercellen aan te vallen en op te ruimen. “Normaal gesproken,” weet Chalabi, “houdt het immuunsysteem zich vooral bezig met vreemde indringers, zoals virussen en bacteriën. Cellen van het eigen lichaam worden doorgaans met rust gelaten. Dat geldt echter ook voor de meeste kankercellen. We weten dat veel kankercellen bepaalde signalen afgeven. Op slinkse wijze geven ze zo aan de cellen van het afweersysteem door dat zij hen met rust moeten laten. Met nieuwe medicijnen kunnen we die stopsignalen stoppen, waardoor ze als indringer kunnen worden herkend en kunnen worden aangepakt.”
Deze nieuwe medicijnen worden checkpointremmers genoemd. Ze doorbreken de valse signalen van de kankercel.

Goed nieuws
Een patiëntengroep waarbij immuuntherapie goed lijkt te werken bestaat uit patiënten met slokdarm- en maagovergangkanker. “Patiënten met slokdarmkanker zonder uitzaaiingen worden doorgaans behandeld met een combinatie van bestralingen en chemotherapie (chemoradiotherapie) en vervolgens geopereerd. Als na de operatie blijkt dat de tumor niet helemaal weg is, kunnen patiënten in Nederland nu immuuntherapie krijgen. Deze behandeling wordt gedurende een jaar gegeven, eerst om de twee weken, later om de vier weken.”
De onderzoeksresultaten zijn volgens Chalabi veelbelovend. “Het is uiteraard een lang en zwaar traject, maar het goede nieuws is dat het aantal patiënten dat ziektevrij overleeft meer dan verdubbelt. Bovendien zijn er bij immuuntherapie, in verhouding met chemotherapie of bestraling, relatief weinig bijwerkingen.”

Een tweede groep voor wie immuuntherapie wordt verwacht zijn de patiënten met uitgezaaide slokdarm- en maagkanker. De behandeling bestaat dan uit immuuntherapie plus chemotherapie. Deze behandeling is nog niet beschikbaar en wordt verwacht in de loop van 2022. Slechts een selecte groep patiënten zal hiervoor in aanmerking komen.

Immuuntherapie voor de operatie
Tegenover adjuvante therapie (een behandeltraject na de operatie) staat neoadjuvante therapie. Chalabi: “Hierbij geven we immuuntherapie vóór de operatie, soms in combinatie met chemotherapie. Nergens anders ter wereld worden zoveel studies naar neoadjuvante immuuntherapie opgezet als bij ons in het Antoni van Leeuwenhoek.” Haar eigen studie naar neoadjuvante immuuntherapie voor slokdarm- en maagkankerpatiënten is in 2021 afgerond. De resultaten zullen dit jaar naar buiten worden gebracht. Daarnaast doet ze mee aan de Matterhornstudie, een internationale met neoadjuvante immuuntherapie en chemotherapie.
“Immuuntherapie,” waarschuwt Chalabi, “werkt helaas niet bij alle patiënten. Waarom dat zo is, moeten we de komende jaren verder uitzoeken. Daar doen we in het Antoni van Leeuwenhoek veel onderzoek naar.”