Transparantie over totstandkoming hoge prijzen kankermedicijnen verlaagt de prijzen

Maar alléén als je ook de R&D-kosten zichtbaar maakt

De prijzen van dure kankermedicijnen kunnen behoorlijk dalen, terwijl de investeringen in R&D op peil blijven, als overheden en farmaceuten volledig transparant zijn over hun onderhandelingen en over de prijsopbouw, inclusief de kosten van R&D. Dit blijkt uit onderzoek van het NKI en de UvA.

Dit is het eerste gedragsonderzoek ter wereld waarin alternatieven voor de huidige wijze van prijsvorming empirisch zijn onderzocht. Tot nu toe wordt beleid om hoge medicijnprijzen aan banden te leggen voornamelijk gebaseerd op de opinie van deskundigen, zo bleek uit eerder gepubliceerd werk vanuit het NKI.

De onderzoeksgroepen van Wim van Harten (Health Technology Assessment, Nederlands Kanker Instituut) en Theo Offerman (CREED, UvA) publiceren de resultaten van dit onderzoek op 27 januari in Cancer Research Communications.

Tegelijkertijd publiceren dezelfde auteurs in het blad Cancer Discovery een visie-stuk waarin ze ervoor pleiten om beleidsvoorstellen om hoge medicijnprijzen aan banden te leggen, veel meer te baseren op empirisch onderzoek.

--------------------------------------------------

De ontwikkelingen in het onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen tegen kanker gaan snel. Maar nieuwe medicijnen tegen kanker, zoals immuuntherapie, zijn vaak extreem duur. Daardoor komt de toegang van patiënten tot die geneesmiddelen in gevaar, en staan ziekenhuisbudgetten en het zorgstelsel onder druk.

Geheim
Het is meestal geheim hoe die prijzen tot stand komen in onderhandelingen tussen Europese overheden en farmaceuten. Ook de kosten van R&D worden niet inzichtelijk gemaakt. Per land kunnen de prijzen bovendien sterk verschillen omdat landen kortingen kunnen bedingen op de echte prijs.

Maar wat die echte prijs is, weet niemand, omdat de prijsopbouw niet bekend wordt gemaakt. Farmaceuten voeren vaak aan dat hoge prijzen nodig zijn, omdat de hoge kosten van onderzoek en ontwikkeling (R&D) moeten worden terugverdiend. Ook is er het argument dat transparantie over de losten van R&D investeerders tegenhoudt. Voorstanders van transparantie betogen juist dat geheimhouding de prijs opdrijft.  

Coalitieakkoord
De roep om transparantie over de prijsopbouw van nieuwe, vaak extreem dure,  kankermedicijnen groot. De Nederlandse politiek en overheid, en ook het Europese Parlement hameren erop, en in het nieuwe coalitieakkoord van Nederland is afgesproken dat transparantie als middel ingezet gaat worden wordt om kostenverlaging na te streven.

Daling van 26% bij volledige transparantie
Maar werkt onderlinge transparantie tussen landen die over prijzen onderhandelen met de farmaceutische industrie? Dat wil zeggen: dalen de prijzen, kunnen er meer patiënten behandeld worden, en blijven de investeringen in R&D desondanks op peil?

Ja, is het antwoord. Maar alléén als je ook openheid van zaken geeft over de kosten van R&D. In het experiment dalen de prijzen dan met 26%, terwijl de investeringen in R&D op peil blijven, ondanks de prijsdaling. Als je alleen prijstransparantie toepast, dalen de prijzen wel wat, maar blijven investeringen in R&D achter.

Economisch gedragsexperiment
Dit blijkt uit een economisch gedragsexperiment in vier landen (Nederland, Duitsland, Spanje, Polen) van onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut en de Universiteit van Amsterdam. Het is het eerste onderzoek ter wereld waarin alternatieven voor de huidige wijze van prijsvorming empirisch zijn onderzocht. Experimenteel gedragsonderzoek is een beproefde methode in de sociale en economische wetenschappen om de levensvatbaarheid van maatregelen te bepalen. Vaak blijken deze experimenten voorspelbaar voor de echte situatie. Idealiter worden ze vervolgens aangevuld met onderzoek in het veld of pilots in de echte wereld.

De 400 deelnemers (allen studenten) speelden in dit experiment hun eigen overheid, die in onderhandeling was met een farmaceut (ook een student) over de prijs van een innovatief antikankermedicijn. Ze werden verdeeld over drie armen:

1. De controle-arm: prijzen en R&D-kosten zijn volledig geheim
2. Alleen de onderhandelingen over de prijzen zijn transparant
3. Volledige transparantie: over de prijzen én de R&D-kosten.

Tot dusver gebrek aan bewijs
Tot nu toe wordt beleid om hoge medicijnprijzen aan banden te leggen voornamelijk gebaseerd op de opinie van deskundigen, zo bleek uit eerder gepubliceerd werk vanuit het NKI. Verschillende methoden kunnen worden ingezet om de prijzen te verlagen, waaronder transparantie over de prijsopbouw, maar over het effect daarvan was tot nu toe vanwege gebrek aan bewijs, weinig te zeggen.

Een uitweg uit deze impasse is alleen mogelijk als je empirisch onderzoek doet, betogen de onderzoekers van de studie in een visie-artikel, dat ook op 27 januari verschijnt.

Voor beleid, politiek en Farma Advies: geef prioriteit aan beleid dat volledig transparant is: over prijzen én over R&D-kosten. Advies: eerlijk zijn over R&D-kosten biedt de mogelijkheid die kosten te delen. En dus echt in R&D te investeren. Dit onderzoek laat zien: laboratorium-aanpak kan empirische data leveren voor een discussie en voor evidence-based beleid Dit onderzoek stelt gerust: volledige transparantie brengt kortingen voor minder rijke landen niet in gevaar.

Het European Fair Pricing Network

In november 2020 is op initiatief van KWF Kankerbestrijding een Europees samenwerkingscollectief gelanceerd dat streeft naar transparante en verantwoorde prijsvorming van nieuwe kankermedicijnen: het European Fair Pricing Network. Met de oprichting van dit collectief en de inzet van onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut (het onderzoeksinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek) heeft Nederland een voortrekkersrol in Europa.