Vidi-subsidie voor Tineke Lenstra en Daniela Thommen

Daniela Thommen en Tineke Lenstra zetten zich beiden in om beter te leren begrijpen wat er zich in menselijke cellen en weefsels afspeelt. Wat is er misgegaan als kanker ten tonele komt? Tineke zoekt in de cellen zelf naar antwoorden, terwijl Daniela inzoomt op de context van immuuncellen en hun (on)vermogen om kankercellen te vernietigen.

Binnen in de cel spieken

“Hoe krijgen cellen het voor elkaar om op het juiste moment de juiste genen aan te zetten, voor zo lang als nodig is?” vraagt Tineke Lenstra zich af. Genen die aanstaan maken boodschapper-stofjes die uiteindelijk het gedrag en het lot van cellen bepalen. “De aan-knop van een gen, zeg maar, gaat er na tien seconden al af, maar dan blijft een gen nog tien minuten actief. Hoe werkt dat? Pas als we dát begrijpen, kunnen we ook echt begrijpen waar dat misgaat in kankercellen.”

Volgens de gebaande paden gaat Lenstra het antwoord op haar vragen niet vinden. “De meeste proeven kijken naar groepen cellen en wat zij gemiddeld doen. Maar als je inzoomt, dan ontdek je al snel dat cellen zich heel verschillend gedragen. Daarom moet je de individuele cellen bestuderen.” Dat doet ze met geavanceerde microscopen, waarmee ze met zelf ontwikkelde technieken tot in detail in cellen kan kijken en individuele moleculen kan volgen in de tijd. Met deze subsidie kan ze dit de komende jaren gaan onderzoeken in menselijke cellen.

Geografische landkaart

Dat de omgeving van cellen minstens zo belangrijk is als wat er binnenin de cel zelf zit, is collega-onderzoeker Thommen steeds duidelijker geworden. Ze heeft een nieuwe techniek verzonnen om mini-tumoren in het lab te kunnen bestuderen. "In tegenstelling tot de bestaande technieken kunnen we met ons platform niet alleen kijken welke cellen er in een tumor zitten en waar ze zich precies bevinden, maar ook wat ze doen en hoe ze op de behandeling reageren. Dit maakt het een zeer krachtige techniek."

Ze gaat zich vastbijten in een grote, nog altijd onbeantwoorde vraag: waarom reageren sommige mensen wel op immuuntherapie en anderen niet? "We weten dat bepaalde immuuncellen genaamd T-cellen de kanker kunnen vernietigen. Maar soms doen ze dat gewoon niet. Tumoren lijken op een landkaart met verschillende gebieden. Daarom probeer ik te begrijpen hoe de omgeving van deze immuuncellen hun activiteit beïnvloedt. Moeten ze bijvoorbeeld op een bepaalde plaats zijn om hun werk te kunnen doen? Of moeten ze kunnen communiceren met een bepaalde andere cel?" Met de antwoorden op deze vragen kunnen we immuuntherapie voor patiënten verbeteren.