Internationale erkenning voor vernieuwende aanpak van hersenkanker

26 okt. 2023 12:00

Onderzoekers van de universiteiten van Amsterdam en Leiden willen een nieuwe aanpak ontwikkelen voor de bestrijding van glioblastoom, een ernsitge vorm van hersenkanker. Hiervoor ontvangen zij samen een prestigieuze Europese subsidie, een ERC Synergy Grant, van 10,6 miljoen euro. Ze willen enzymachtige moleculen gebruiken die kankermedicijnen in het tumorweefsel zelf produceren. Deze nieuwe benadering kan veel problemen oplossen die een effectieve behandeling van glioblastoom nu nog in de weg staan.

 

Still Video 1
Jaarlijks krijgen 500 tot 700 mensen in Nederland de diagnose glioblastoom, een vorm van hersenkanker die nog niet te genezen is. Het probleem bij een operatie en bij radiotherapie is dat de grens tussen gezonde cellen en tumorcellen moeilijk te herkennen is en dat de tumor diep in het omringende hersenweefsel binnendringt. Behandeling met medicijnen is niet succesvol omdat glioblastoomcellen zeer goed zijn in het ontwikkelen van resistentie. Traditionele behandelingen met medicijnen zijn niet succesvol omdat glioblastoomcellen resistent zijn en moeilijk te bereiken. Dit is grotendeels te wijten aan speciale cellen, de zogenoemde tumorgeassocieerde macrofagen, die de lokale afweerreactie beïnvloeden.

Een radicaal nieuwe benadering van chemotherapie

Het Cat4CanCenter project wil een radicaal nieuwe benadering van chemotherapie introduceren. Het combineert de inzet van prof. dr. Joost Reek, expert in katalyse aan de UvA, dr. Leila Akkari, kankerimmunoloog aan het Nederlands Kanker Instituut (NKI), het onderzoeksinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek, en Oncode Institute, en prof. dr. Alexander Kros van de Universiteit Leiden, gespecialiseerd in gereguleerde medicijnafgifte. Samen stellen zij een vernieuwende vorm van chemotherapie voor waarbij actieve, toxische geneesmiddelen in de tumor zelf worden samengevoegd. Om dit mogelijk te maken willen ze eerst een moleculaire aanjager in het tumorweefsel brengen met behulp van kleine vetdeeltjes. Daarna worden zogenaamde pro-drug moleculen toegediend. De aanjager zet deze niet-giftige stoffen vervolgens om in actieve geneesmiddelen, die het glioblastoom 'van binnenuit' bestrijden.

Schematische weergave van de voorgestelde aanpak van glioblastoom:

Deze aanpak heeft als voordeel dat de tumor met hoge concentraties medicijnen wordt bestreden zonder de gebruikelijke bijwerkingen. In tegenstelling tot de huidige behandeling, die een hoge dosis in de bloedbaan vereist, vermijdt deze nieuwe methode complicaties door het gebruik van niet-giftige pro-drugs.

Still Video 2

Gerichte toediening met kleine vetdeeltjes

Natuurlijk geldt ook voor de nieuwe benadering van Cat4CanCenter dat de onderdelen de bloed-hersenbarrière moeten passeren om de tumor te bereiken. Voor de pro-drugs is dit te uit te voeren via een doordacht moleculair ontwerp. De onderzoekers stellen voor om de aanjagers in microscopisch kleine vetdeeltjes van het bloed naar de hersenen te brengen. Dit is de expertise van Prof. Kros. "De bloed-hersenbarrière beschermt de hersenen tegen vreemde (bio)chemicaliën," legt hij uit. “Het is een fenomenale barrière die er voor zorgt dat allerlei nieuwe manieren om medicijnen toe te dienen niet werken bij hersentumoren. In Cat4CanCenter ontwikkelen we daarom radicaal nieuwe benaderingen om de aanjagers bij de tumor te krijgen. We willen daarbij bestaande biologische routes benutten, die al aanwezig zijn in het menselijk lichaam."

Effectieve metaalkatalyse

Prof. Reek zal zijn expertise benutten om de verpakte aanjagers te ontwerpen die de aanmaak van de gewenste geneesmiddelmoleculen voor hun rekening nemen. Hij legt uit dat zijn team er de afgelopen jaren in is geslaagd om met dergelijke aanjagers in een biologische omgeving metaal-gekatalyseerde synthese mogelijk te maken. "Ze functioneren nu in een waterige omgeving, in aanwezigheid van biologische moleculen en zelfs in levende cellen. Als we de verpakking zo ontwerpen dat er een zekere voorkeur is voor de prodrug, dan werkt de aanjager op een enzymachtige manier. Daardoor is ook bij lage concentraties een hoge omzettingsefficiëntie te realiseren." Hij hoopt nu deze potentie van metaalkatalyse te kunnen toepassen voor de behandeling van kanker, maar beseft dat de uitdaging groot is: "We moeten in staat zijn een hele reeks medicijnmoleculen te maken om alle aspecten van de snelle groei van glioblastoom te bestrijden."

MH170123 N045

Gecombineerde bestrijding

Het Cat4CanCenter zal meerdere geneesmiddelen onderzoeken om in combinatie het agressieve gedrag van glioblastomen te kunnen aanpakken. Het succes van deze strategieën wordt bestudeerd bij het Nederlands Kanker Instituut onder leiding van Dr. Akkari. Zij is gespecialiseerd in de afweerreactie op glioblastomen en de biologie van tumormacrofagen, en gaat de nieuwe aanpak evalueren in modelsystemen en preklinische studies. "Onderzoek naar de behandeling van hersentumoren was altijd lastig vanwege een gebrek aan mogelijkheden om goede bestrijding naar deze complexe kankerlocatie te brengen", zegt ze, "In dit project brengen we expertise samen die nog niet eerder gecombineerd zijn. Het is uitdagend, maar als het lukt kunnen we een revolutie teweeg te brengen die tot een nieuwe generatie kankertherapieën leidt."
Deze website maakt gebruik van cookies

Op onze website plaatsen we cookies om het gebruikersgemak van onze website te verbeteren. Deze cookies zijn essentieel voor een goede werking van onze website.

Functioneel
[2]
  • Microsoft Clarity
    Door plaatsing van deze cookies krijgen wij als organisatie geanonimiseerd informatie over het gebruik van website en waar de websitebezoekers vandaan komen.
  • Virtuele tours
    Door plaatsing van deze cookie gaan we misbruik van deze content tegen.

Voorkeuren aanpassen