Onderzoek naar immuuntherapie bij gevorderde peniskanker

Peniskanker is een zeldzame vorm van kanker en wordt in Nederland hoofdzakelijk behandeld in het Antoni van Leeuwenhoek. Zeker bij gevorderde peniskanker worden patiënten doorverwezen naar het Antoni van Leeuwenhoek. Deze patiënten hebben een zeer slechte prognose, zonder effectieve behandelmogelijkheden. “Het is noodzakelijk om aangrijpingspunten te vinden voor nieuwe behandelingen die de lange termijn overleving kunnen verbeteren.” Vertelt Michiel van der Heijden, internist-oncoloog in het AVL. “Wij zijn daarom gestart met een studie om het effect van immuuntherapie te testen op deze groep patiënten”. Vandaag zijn de resultaten gepubliceerd door de Journal of Clinical Oncology (JCO).

Michiel van der Heijden

Studie naar immuuntherapie bij peniskanker

Eerder onderzoek vanuit onder andere het AVL liet zien dat peniskanker omringd wordt door een actieve ontstekingsreactie, met hoge expressie van PDL1. Dit betekent dat immunotherapie van meerwaarde zou kunnen zijn, maar dit werd nog niet eerder getest. Daarom is in 2018 de PERICLES studie gestart, waarin het effect van de immunotherapie atezolizumab (anti-PDL1) bij 32 patiënten met lokaal gevorderd of uitgezaaid peniscarcinoom werd onderzocht. Aangezien deze patiënten vaak lymfklieruitzaaiingen hebben die veel klachten kunnen veroorzaken werd een deel van de patiënten naast de atezolizumab met radiotherapie behandeld.

Resultaten studie

Maandag 24 juli werden de resultaten van de PERICLES studie in JCO gepubliceerd. De studie is uniek omdat het de eerste prospectieve studie naar immunotherapie bij peniskanker is. Het eindpunt, één-jaar progressievrije overleving, werd in 12,5% van de patiënten gezien. Bij vijf van de 32 patiënten bleek de ziekte langdurig onder controle te komen. De tumoren van de patiënten werden verder onderzocht, waarbij bleek dat alle patiënten die een goede uitkomst hadden high-risk-HPV (humaan papilloma virus) positief waren. Ook de aanwezigheid van afweercellen in de tumor bleek voorspellend voor de uitkomst. Er was geen duidelijke verbetering door het geven van radiotherapie.

Aanvullend onderzoek

Aanvullend onderzoek richt zich er op om beter te begrijpen waarom patiënten wel of niet reageren op immuuntherapie. Daarnaast wordt een nieuwe studie opgezet waarin chemotherapie met immuuntherapie gecombineerd wordt in een vroeger stadium van de ziekte, met als doel de lange termijn overleving te verbeteren.

Expertise centrum peniskanker

Het Antoni van Leeuwenhoek is het enige (NFU) erkende expertisecentrum voor peniskanker in Nederland en ziet ongeveer 80-85% van de patiëntenpopulatie met peniskanker.

Symptomen peniskanker

Peniskanker begint vaak met een verandering van de huid van de penis. Dat kan een rode plek, wrat of zweer zijn die niet weggaat. Meestal is dit op de eikel of onder de voorhuid. Als het plekje niet weggaat en/of groeit, is het van belang om een arts er naar te laten kijken. Niet alle afwijkingen op de penis zijn kwaadaardig. Op basis van uitwendig onderzoek is een onderscheid tussen goed- of kwaadaardig niet altijd te maken. Hiervoor is soms een biopsie nodig. Indien de afwijking toch kwaadaardig blijkt te zijn, dient verwijzing plaats te vinden naar een expertisecentrum.

HPV

Het humaan papillomavirus (HPV) is de belangrijkste risicofactor voor peniskanker, ongeveer de helft van de gevallen is HPV-gerelateerd. Omdat peniskanker een zeldzame ziekte is, is er een gebrek aan grote (prospectieve) studies. Hierdoor zijn er nog vele onbeantwoorde vragen, zoals de invloed van het HPV-virus op de prognose van een patiënt, en of een patiënt bij wie peniskanker is veroorzaakt door het HPV-virus anders behandeld moet worden dan een patiënt bij wie de peniskanker niet is veroorzaakt door het HPV-virus. Sinds vorig jaar kunnen ook jongens binnen het rijksvaccinatieprogramma een HPV-vaccinatie krijgen (RIVM).