Reactie Antoni van Leeuwenhoek op artikel over bevolkingsonderzoeken kanker in JAMA

Op maandag 28 augustus verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift JAMA een meta-analyse van studies die het effect van kankerscreening (bevolkingsonderzoeken) onderzochten. De auteurs van de studie concluderen dat de meeste bevolkingsonderzoeken geen effect hebben op de totale overleving.  

Het Antoni van Leeuwenhoek is voorstander van bevolkingsonderzoek. We hebben dan ook een reactie gegeven in het vakblad zorgvisie. Hierbij leest u de reactie van Theo Ruers; medisch hoofd van het Centrum voor Vroegdiagnostiek en chirurg oncologie.

 “Op zich kloppen de data. Een scopie bij een verdenking van kanker kan inderdaad een nadelig effect hebben, zoals perforatie, maar dat is een bijzonder klein risico.”

Twee factoren zetten de getallen van hoofdonderzoeker Michael Bretthauer in een genuanceerder perspectief, zegt Ruers. Ten eerste heeft Bretthauer langlopende studies geïncludeerd. “Dat is op zich wetenschappelijk correct, maar dat betekent dat je ook oude uitkomsten krijgt. “De prostaatkanker-onderzoeken die hij heeft geïncludeerd, zijn oud. Inmiddels zijn de technieken van screening en van de scopieën sterk verbeterd. Dus het harm-effect is veel lager.”

Ten tweede nemen de onderzoekers volgens Ruers niet de nadelige effecten mee als pas in een laat stadium kanker wordt ontdekt. Met screening kan iemand al met een lichte behandeling van de kanker af zijn. Ruers: “Als je de screening niet zou doen, tref je kanker vaker aan in stadium drie of vier. Dat heeft grote gevolgen voor een patiënt: die heeft dan langdurig chemo- en/of radiotherapie nodig. Die behandeling kan een jaar duren en dan nog is onzeker of hij overleeft. Screening levert dus in ieder geval een minder belastende behandeling op.”

Aantal doden gedaald

Ruers zet andere cijfers tegenover die van de onderzoekers van Bretthauer. Die laten volgens hem zien dat na invoering van landelijke screening op darmkanker het aantal doden is gedaald van 87 per 100.000 inwoners naar 64 mensen per 100.000 inwoners, “al kan ik niet bewijzen dat het voor 100 procent aan die screening ligt”, zegt Ruers.

Wel is het hij eens met de onderzoekers dat de screening veel gerichter kan. Daarom heeft het Antoni van Leeuwenhoek onlangs het Centrum voor Vroegdiagnostiek opgericht. Dat Centrum onderzoekt en ontwikkelt een methode om in plaats van een zeer breed opgezet bevolkingsonderzoek veel gerichter risicogroepen te bepalen.

Genetische afwijking

Doel van dit onderzoek – dat volgens Ruers nog enkele jaren gaat duren – is om mensen met een sterk verhoogd risico te detecteren en op te roepen voor een screening. Bijvoorbeeld mensen bij wie in de familie een genetische afwijking is aangetroffen voor een verhoogde kans op een vorm van kanker.

Advies voor wie twijfelt

Deze nieuwe studie kijkt niet naar alle effecten van een bevolkingsonderzoek. Zoals de positieve effecten van een mogelijk minder zware behandeling waardoor iemand sneller herstelt.

De voordelen van het bevolkingsonderzoek blijven op dit moment groter dan de nadelen voor de grote groep mensen die wordt onderzocht. Voor een individu kan dit anders zijn. Informeer jezelf goed over de voor- en nadelen van het bevolkingsonderzoek 

Heb je symptomen van kanker? Wacht dan niet de uitnodiging voor een bevolkingsonderzoek af, maar ga naar de huisarts.

Lees meer