Ons immuunsysteem houdt ons lichaam voortdurend in de gaten. Om te overleven, moeten kankercellen deze controle weten te ontwijken. “Kankercellen beter zichtbaar kunnen maken voor het immuunsysteem heeft de behandeling van kanker revolutionair veranderd,” zegt onderzoeker Liam Faller van het Nederlands Kanker Instituut, het onderzoeksinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek. “Toch reageren veel patiënten niet op deze immuuntherapieën of worden ze er ongevoelig voor.” Hoe kankercellen erin slagen om aan het afweersysteem te ontsnappen, is nog steeds een belangrijke vraag.
Flexibele arm
Nu blijkt: kankercellen maken mogelijk gebruik van onze eigen eiwitfabrieken om zich te verbergen. Elke cel bevat miljoenen van deze microscopische fabrieken, ribosomen genoemd. Liam: “Zij maken alle eiwitten die we nodig hebben. Dit is zo'n essentiële taak: al het leven hangt ervan af! Daarom dachten mensen altijd dat elk ribosoom hetzelfde was, en dat ze simpelweg passief eiwitten produceren zoals opgedragen door de celkern. Wij hebben nu aangetoond dat dit niet het geval is.”
Uit de nieuwe studie blijkt dat cellen hun ribosomen aanpassen wanneer ze een alarmsignaal van het immuunsysteem ontvangen. Liam: “Ze veranderen de balans naar een type ribosoom met een flexibele, uitstekende arm, een P-stalk genaamd. Dat maakt hen beter in zichzelf laten zien aan het immuunsysteem.”
Pokerface
Net als de gezichtsuitdrukking van een persoon verraadt het oppervlak van een cel veel over wat er vanbinnen gebeurt. “Cellen bedekken zichzelf met kleine stukjes eiwit, waaraan het immuunsysteem deze kan herkennen en kan zien of er iets mis is”, legt Liam uit. “Dit is een essentieel onderdeel van onze afweer. Als een kankercel dit kan blokkeren, kan hij onzichtbaar worden voor het immuunsysteem.”
Liam’s onderzoeksgroep heeft nu een nieuwe manier ontdekt waarop kankercellen zo'n pokerface kunnen opzetten: door hun ribosomen te beïnvloeden. Minder ribosomen met flexibele armen betekent minder 'emoties' op hun oppervlak. “We proberen nu te achterhalen hoe ze dit precies doen, zodat we het misschien kunnen blokkeren,” zegt Anna Dopler, lid van Liams onderzoeksgroep en nauw betrokken bij het project. “Dit zou kankercellen zichtbaarder maken, waardoor het immuunsysteem ze kan opsporen en vernietigen.”
Wild idee
Afgezien van de nieuwe invalshoeken voor toekomstige kankertherapieën, is Liam gefascineerd door ribosomen: “Elke cel die ooit in onze stamboom heeft bestaan, was afhankelijk van ribosomen. Er bestaat een hypothese dat al het leven zich heeft ontwikkeld om het ribosoom te laten vermenigvuldigen. Het is een behoorlijk wild idee, maar ik hou ervan! Ik weet niet of het waar is, maar het feit dat er zoiets oerouds in elk van onze cellen zit, vult me met ontzag.”
en
English
